انتخابات آمریکا و اقتصاد ایران

پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ و پیگیری سیاست‌های خصمانه در قبال ایران مانند خروج یک طرفه از برجام، شاید پیش بینی بسیاری از تحلیلگران اقتصادی در سطح بین الملل بر فروپاشی اقتصادی ایران بود اما اکنون و پس از ۸ سال شاهد هستیم که عملا نه تنها اقتصاد ایران همچنان پا بر جا است، بلکه در این مدت توانسته به عضویت برخی از سازمان‌های مطرح اقتصاد بین الملل نیز در آید که این مهم نشان از تغییر دکترین سیاست اقتصادی ایران دارد.

با این اوصاف عملا مبحث آسیب پذیری ایران در بعد اقتصادی تحت تاثیر انتخاب یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا متنفی است اما قطعا این انتخابات در تصمیم گیری سیاست اقتصادی ایران تاثیرگذار خواهد بود.
 

نرخ جهانی نفت

نرخ جهانی نفت یکی از عوامل تاثیرگذار بر سیاست اقتصادی ایران می‌باشد که در ادامه به بررسی آن تحت تاثیر انتخابات آمریکا خواهیم پرداخت و مبحث مهم در این رابطه مربوط است به انتظارات بازار از انتخابات آمریکا. بازارهای جهانی که بر پایه دلار فعالیت می‌کنند تا حدود زیادی تحت تاثیر نتیجه این انتخابات هستند و تغییر در بازارهای جهانی پسامدهایی را نیز بر بازار داخلی خواهد داشت.

پیش از انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و حتی در ماه های ابتدایی پس از انتخابات فوق نیز شاخص VIX یا ترس که عامل اساسی تاثیرگذار بر انتظارات بازار است سیری صعودی را طی کرد که نشان از عدم قطعیت بازار بود اما چند ماه پس از انتخاب ترامپ، به دلیل سیاست‌های مالیاتی وی که اقتصاد آمریکا را به سمت رشد اقتصادی سیر می‌داد شاهد کاهش شاخص ترس بودیم. اما شاخص VIX در انتخابات ۲۰۲۰ دقیقا وضعیت معکوس را تجربه کرد به نوعی که پس از انتخاب جو بایدن شاهد کاهش آن و پس از گذشت چند ماه شاهد افزایش آن بودیم که البته پاندومی کرونا در این وضعیت تاثیرگذار بود اما از تاثیرات سیاست‌های اقتصادی دولت بایدن مبنی بر عدم اتخاذ سیاست مناسب در جهت مرتفع ساختن مشکل شدید زنجیره تامین بر افزایش نرخ VIX نباید غافل شویم.

در صورت تکرار پیروزی ترامپ در انتخابات امسال، به دلیل افزایش درآمد و رشد اقتصاد آمریکا می‌توانیم انتظار ثبات در بازار را داشته باشیم. ایجاد ثبات در بازار نیز سبب افزایش سرمایه گذاری بر کالاهای پایه خصوصا نفت خواهد شد که این وضعیت افزایش قیمت جهانی نفت را در پی خواهد داشت و در صورت پیروزی هریس به احتمال فراوان شاهد عکس این رخداد خواهیم بود.

البته این مسئله تا حد زیادی نیز به نتیجه انتخابات کنگره آمریکا وابسته است و یک دست بودن یا دوگانگی در عرصه سیاست داخلی ایالات متحده نیز بر این مسئله تاثیرگذار می‌باشد.

تحریم های ظالمانه

طبیعتا تحریم‌های ظالمانه غرب خصوصا ایالات متحده تاثیراتی را بر روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها خواهد گذاشت و از این جهت تعدیل در سیاست‌های خصمانه ایالات متحده می‌تواند منجر به تغییر سیاست‌های اقتصادی ایران در قبال شکل دهی به همکاری‌های بین المللی جدید شود که به عنوان نمونه می‌توان به سیاست‌های اقتصادی ایران در قبال کشورهای اروپایی اشاره کرد. در صورت ادامه اتخاذ سیاست‌های خصمانه علیه اقتصاد ایران نیز، تهران با حفظ سیاست نگاه به شرق به سیاست‌های فعلی خود ادامه خواهد داد.

روابط بین الملل اقتصادی ایران ذیل سازمان‌های بین المللی

می‌توان چنین پیش بینی کرد که پیروزی کامالا هریس سبب حفظ وضعیت فعلی و پیروزی دونالد ترامپ نیز سبب ملی گرایی در اقتصاد آمریکا خواهد شد و بر این اساس چین، کانادا و حتی اروپا به وضعیتی شبه تحریم غیررسمی از سوی آمریکا دچار خواهند شد، همانند آن چیزی که در چهار سال ریاست جمهوری او شاهد بودیم. این مسئله می‌تواند به همگرایی بیشتر کشورهای آسیب پذیرتر اتحادیه اروپا با اقتصاد شرق منجر شود و شاید با نگاهی کمی افراطی‌تر بتوانیم ادعا کنیم سیاست‌های اقتصادی ترامپ به گسترش هژمون سازمان‌های اقتصادی چند ملیتی که بدون آمریکا شکل گرفته‌اند کمک خواهد کرد، سازمان‌هایی مانند بریکس و همکاری‌های شانگهای. زیرا ترامپ در دور نخست ریاست جمهوری خود نیز عملا اثبات کرد با وضع سیاست‌های افراطی نه تنها هژمون اقتصادی ایالات متحده را گسترش نمی‌دهد بلکه اساسا بر خلاف پایه‌های نظم بین المللی‌ای که حافظ منافع آمریکا است عمل می‌کند که نمونه آن را در موضع گیری‌های وی در قبال ناتو شاهد بودیم. اعمال سیاست‌های مشابه از سوی ترامپ در صورت پیروزی در انتخابات، به معنای تنها گذاشتن اقتصاد اروپا در رقابت با اقتصاد آسیا می‌باشد و این موضوع می‌تواند منجر به تضعیف اقتصاد اروپا و تبعا همگرایی اقتصادهای ضعیف‌تر این قاره با سازمان‌های فوق الذکر شود. البته نباید فراموش کنیم همکاری کشورهای عضو اتحادیه اروپا با سازمان‌هایی مانند همکاری‌های شانگهای یا بریکس، باید در چهارچوب سیاست‌های کشورهای فوق در قبال اتحادیه اروپا ارزیابی شود به همین دلیل، آغاز این همکاری‌های احتمالی آسان نخواهند بود و با برخورد کشورهای سیاست گذار اتحادیه اروپا مواجه خواهد شد اما در مجموع سیاست‌های ترامپ می‌تواند حداقل به صورت بالقوه باعث قوت گرفتن این موضوع شود.

از این منظر، سیاست‌های دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سبب نفوذ یا عدم نفوذ بیشتر سازمان‌های بین المللی اقتصادی ای خواهد شد که ایران در عضویت آنها است و بر این اساس ایران می‌تواند از فرصت‌های پیش روی مبتنی بر انتخابات آمریکا بهره لازم را ببرد.
 

*پژوهشگر اقتصاد

۳۱۱۳۱۱