بخش های مختلف خانه داروغه

17 خرداد

خواندن این مطلب 13 دقیقه زمان میبرد

مشهد شهری که نامش با آستان قدس رضوی گره خورده لایه های پنهانی از تاریخ و فرهنگ غنی را در دل خود جای داده است. فراتر از فضای معنوی حرم مطهر بناهای تاریخی متعددی در این شهر وجود دارند که هر کدام بخشی از هویت گذشته آن را روایت می کنند. متاسفانه بسیاری از گردشگران و حتی ساکنان مشهد با این بخش های تاریخی کمتر آشنا هستند و بازدیدهایشان محدود به جاذبه های شناخته شده می شود. خانه داروغه مشهد یکی از همین گوهرهای پنهان است؛ بنایی باشکوه از اواخر دوران قاجار که با معماری منحصربه فرد و داستان هایی از زندگی داروغه شهر تصویری زنده از گذشته را پیش چشم بازدیدکنندگان می گذارد. شناخت دقیق این خانه تاریخی بخش های مختلف آن و آنچه در اطرافش انتظار شما را می کشد می تواند تجربه سفر به مشهد را عمیق تر و جذاب تر کند. این مقاله به شما کمک می کند تا با جزئیات خانه داروغه آشنا شوید و برنامه ریزی دقیق تری برای بازدید از این اثر ملی ارزشمند داشته باشید.

معرفی خانه داروغه از بناهای تاریخی زیبای مشهد

خانه داروغه یکی از نفیس ترین و زیباترین بناهای تاریخی برجای مانده از اواخر دوره قاجار در شهر مشهد است. این عمارت باشکوه به دستور یوسف خان هراتی آخرین داروغه مشهد در آن زمان ساخته شد. هدف اولیه از ساخت این خانه استفاده شخصی داروغه و همچنین محلی برای پذیرایی از مهمانان رسمی و برگزاری تشریفات حکومتی بوده است. خانه داروغه با ترکیبی هنرمندانه از سبک معماری ایرانی و عناصری از معماری روسی نمونه ای درخشان از تحولات معماری در اواخر دوره قاجار به شمار می رود. این بنا به دلیل ارزش های معماری تاریخی و فرهنگی خود در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و امروزه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم در مشهد پذیرای علاقه مندان به تاریخ و معماری است. بازدید از این خانه فرصتی است تا با شیوه زندگی و معماری دوران قاجار در مشهد آشنا شوید و از زیبایی های بصری آن لذت ببرید.

آدرس خانه داروغه مشهد

خانه تاریخی داروغه در یکی از قدیمی ترین محلات شهر مشهد واقع شده و دسترسی به آن نسبتاً آسان است. آدرس دقیق این بنای ارزشمند در استان خراسان رضوی شهر مشهد محله بزرگ نوغان ریز محله قبر میر خیابان نواب صفوی شارستان رضوی راسته حوض مسگران کوچه داروغه قرار دارد. این موقعیت مکانی خانه داروغه را در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار داده است که یک مزیت بزرگ برای زائران و گردشگران محسوب می شود. فاصله خانه داروغه تا حرم حدود ۱.۴ کیلومتر است که با چند دقیقه پیاده روی یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی به راحتی قابل دسترسی است. فاصله این خانه تا ایستگاه راه آهن مشهد تقریباً ۳.۴ کیلومتر تا فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد حدود ۱۰ کیلومتر و تا پایانه مسافربری حدود ۹.۵ کیلومتر تخمین زده می شود که نشان دهنده دسترسی مناسب آن از نقاط مختلف شهر است.

تاریخچه خانه داروغه مشهد

ساخت خانه داروغه به اواخر دوران قاجار بازمی گردد زمانی که یوسف خان هراتی به عنوان آخرین داروغه مشهد دستور احداث این بنا را صادر کرد. خانه در ابتدا به عنوان محل اقامت شخصی و مکانی برای پذیرایی از مهمانان مهم مورد استفاده قرار می گرفت. پس از فوت یوسف خان این خانه در اختیار ورثه او قرار گرفت و آن ها تا حدود سال ۱۳۶۰ شمسی در آن سکونت داشتند. در سال ۱۳۶۶ هیئت روستای شهیدیه میبد یزد خانه را خریداری کرد و برای سال ها به عنوان حسینیه و محل برگزاری مراسم مذهبی از آن استفاده می شد. با گذشت زمان و عدم رسیدگی کافی بنا دچار فرسودگی شد. اهمیت تاریخی و معماری خانه داروغه سبب شد تا در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد. این ثبت ملی زمینه را برای حفظ و احیای بنا فراهم کرد. سرانجام در سال ۱۳۹۱ شهرداری منطقه و شرکت عمران و مسکن سازی ثامن خانه را خریداری کرده و با رعایت اصول مرمت بناهای تاریخی عملیات بازسازی و احیای آن را آغاز کردند. در طول این مرمت تلاش شد تا هویت اصلی و ساختار اولیه خانه به طور کامل حفظ شود و از مصالح متناسب با بافت تاریخی استفاده گردد.

معماری خانه داروغه مشهد

معماری خانه داروغه مشهد ترکیبی چشم نواز از سبک های معماری ایرانی و روسی است که در اواخر دوره قاجار رواج داشته است. این بنا در زمینی به مساحت حدود ۱۱۰۰ متر مربع ساخته شده و نکته قابل توجه قرارگیری آن در حدود ۷۵ سانتی متر پایین تر از سطح کوچه مجاور است. مرکز حیاط خانه را یک حوض بزرگ و زیبا به همراه دو باغچه کوچک تشکیل می دهد که عنصری حیاتی در معماری سنتی ایرانی برای ایجاد طراوت و زیبایی است. بنای اصلی خانه دو طبقه است و معماری آن به صورت «سه طرف ساخت» است؛ به این معنی که اضلاع شمالی شرقی و غربی حیاط را بنا احاطه کرده است سبکی رایج در خانه های قدیمی ایرانی. تأثیر معماری روسی به وضوح در طراحی پلکان ها و نرده های ظریف تراس ها قابل مشاهده است که زیبایی خاصی به نما بخشیده اند. ایوان شمالی با چهار ستون و آجرکاری های دقیق یکی از بخش های برجسته معماری بناست. همچنین کاشی کاری های هشت ضلعی و بیضی شکل در کف حیاط جزئیات تزئینی جذابی هستند که به زیبایی کلی فضا افزوده اند و نشان دهنده ذوق و هنر معماران آن دوران است.

ستون ها

ستون ها در معماری خانه داروغه به ویژه در ایوان شمالی بنا نقش مهمی ایفا می کنند. این ایوان که یکی از بخش های شاخص و چشم نواز خانه است بر روی چهار ستون استوار شده است. این ستون ها با آجرکاری های زیبا و دقیق تزئین شده اند که نمونه ای از هنر آجرکاری در دوره قاجار را به نمایش می گذارند. ستون ها نه تنها وظیفه سازه ای برای تحمل بار ایوان و طبقه بالایی را بر عهده دارند بلکه عنصری کلیدی در زیبایی بصری و ایجاد حس شکوه و تناسب در نمای اصلی خانه محسوب می شوند. طراحی و تزئین این ستون ها با سبک کلی معماری بنا هماهنگی داشته و به غنای زیبایی شناختی ایوان و در نتیجه کل خانه می افزاید. مشاهده جزئیات آجرکاری این ستون ها درک بهتری از مهارت و دقت هنرمندان آن دوران ارائه می دهد.

ایوان های خانه داروغه

ایوان ها از عناصر جدایی ناپذیر معماری سنتی ایرانی هستند و در خانه داروغه مشهد نیز به زیبایی به کار رفته اند. مهم ترین ایوان در ضلع شمالی حیاط قرار دارد که با چهار ستون آجری و تزئینات دلنشین فضایی نیمه باز و دلپذیر را ایجاد کرده است. این ایوان به عنوان یک فضای انتقالی بین فضای داخلی و حیاط عمل می کند و در فصول مختلف سال مکانی مناسب برای نشستن و لذت بردن از فضای بیرونی است. ایوان ها علاوه بر کاربرد عملکردی از نظر بصری نیز اهمیت زیادی دارند و به نمای ساختمان عمق و زیبایی می بخشند. نرده های ظریف به کار رفته در ایوان ها و تراس های طبقه بالا نیز که تحت تاثیر معماری روسی هستند زیبایی این بخش ها را دوچندان کرده اند. ایوان های خانه داروغه فرصتی برای تجربه فضای زندگی سنتی و همچنین دسترسی به بخش هایی نظیر عکاس خانه و قهوه خانه سنتی فراهم می کنند.

بخش های مختلف خانه داروغه مشهد

خانه داروغه مشهد با توجه به نیازهای اقلیمی منطقه و سبک زندگی دوران خود به بخش های مختلفی تقسیم شده است که هر کدام کاربری خاصی دارند. این تقسیم بندی نشان دهنده هوشمندی معماران ایرانی در سازگاری با شرایط محیطی است. بخش های اصلی خانه شامل قسمت های تابستانی و زمستانی است که برای استفاده در فصول گرم و سرد سال طراحی شده اند. علاوه بر این فضاهای خدماتی و تفریحی دیگری نظیر مطبخ نانوایی اختصاصی سرداب و همچنین امکانات جدیدتری مانند عکاس خانه و قهوه خانه سنتی نیز در این مجموعه وجود دارند. این تنوع در فضاها باعث می شود بازدیدکنندگان بتوانند با جنبه های مختلف زندگی در یک خانه اعیانی قاجاری آشنا شوند و عملکرد هر بخش را درک کنند. در ادامه به تفکیک به معرفی مهم ترین این بخش ها می پردازیم.

بخش تابستانی خانه داروغه

بخش تابستانی خانه داروغه با هدف فراهم کردن فضایی خنک و مطبوع در فصول گرم سال طراحی شده است. این قسمت از خانه معمولاً در ضلع جنوبی یا غربی قرار می گیرد تا کمتر در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار داشته باشد. ویژگی های اصلی بخش تابستانی شامل وجود بادگیر و دسترسی به حوض آب در حیاط است. بادگیرها برج هایی هستند که با هدایت جریان هوا به داخل ساختمان و عبور آن از روی آب حوض یا سرداب هوای داخلی را به صورت طبیعی خنک می کنند. این سیستم تهویه طبیعی بدون نیاز به انرژی خارجی دمای داخل خانه را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و آسایش ساکنان را در تابستان های گرم مشهد فراهم می کرد. اتاق های بادگیر و فضاهای مجاور حوض آب از جمله بخش های مهم این قسمت از خانه هستند که برای استراحت و فعالیت های روزمره در فصل گرم مورد استفاده قرار می گرفتند.

قسمت زمستانی خانه داروغه

قسمت زمستانی خانه داروغه برای استفاده در فصول سرد سال و بهره مندی حداکثری از نور و گرمای خورشید طراحی شده است. این بخش معمولاً در ضلع شمالی یا شرقی حیاط قرار می گیرد تا بیشترین میزان تابش آفتاب زمستانی را دریافت کند. ویژگی های معماری این قسمت شامل پنجره های بزرگ برای جذب نور و گرمای خورشید و استفاده از سیستم های گرمایشی مانند شومینه و بخاری دیواری است. در زمان ساخت این خانه وجود پنجره های دوجداره و شومینه از جمله امکانات پیشرفته و هوشمندانه محسوب می شد که به حفظ گرمای داخل کمک می کرد. مطبخ یا آشپزخانه نیز معمولاً در قسمت زمستانی قرار می گرفت تا از گرمای آن برای پخت و پز استفاده شود. فضاهای نشیمن و اتاق هایی که در این بخش واقع شده اند برای گذراندن اوقات در هوای سرد زمستان مناسب سازی شده بودند.

عکاس خانه سنتی

یکی از امکاناتی که امروزه در خانه داروغه برای بازدیدکنندگان فراهم شده عکاس خانه سنتی است. این بخش که معمولاً در یکی از فضاهای مناسب خانه شاید در نزدیکی ایوان ها یا بخش های عمومی تر قرار گرفته فرصتی را برای گردشگران فراهم می کند تا تجربه بازدید خود را به شیوه ای متفاوت ثبت کنند. در عکاس خانه سنتی امکان پوشیدن لباس های سنتی دوره قاجار یا لباس های محلی و گرفتن عکس در فضایی متناسب با معماری تاریخی خانه وجود دارد. این فعالیت نه تنها جنبه سرگرمی دارد بلکه به درک بهتر فضای تاریخی و فرهنگی آن دوران نیز کمک می کند و یادگاری ارزشمند از بازدید خانه داروغه برای بازدیدکنندگان محسوب می شود. این عکاس خانه به جذابیت های توریستی خانه افزوده و آن را به مکانی تعاملی تر تبدیل کرده است.

قهوه خانه سنتی

قهوه خانه سنتی یکی دیگر از امکانات رفاهی و فرهنگی است که در خانه داروغه مشهد ایجاد شده است. این قهوه خانه که طبق اطلاعات موجود در فضای مطبخ قدیمی خانه برپا شده محیطی دلنشین و سنتی را برای استراحت بازدیدکنندگان فراهم می کند. در این مکان گردشگران می توانند ضمن نوشیدن چای یا قهوه و سایر نوشیدنی های سنتی در فضایی تاریخی به استراحت بپردازند و از اتمسفر خانه لذت ببرند. تبدیل مطبخ به قهوه خانه نمونه ای از کاربری جدید برای حفظ و احیای فضاهای قدیمی است که هم به معرفی فرهنگ پذیرایی سنتی کمک می کند و هم امکان بهره برداری پایدار از بنا را فراهم می سازد. این قهوه خانه فرصتی است تا بازدیدکنندگان پس از گشت و گذار در خانه لحظاتی را در آرامش سپری کرده و تجربه بازدید خود را تکمیل کنند.

هزینه ورودی خانه داروغه مشهد و ساعت کاری

برای بازدید از خانه تاریخی داروغه مشهد نیاز به پرداخت هزینه ورودی است. طبق اطلاعات موجود هزینه ورودی برای هر نفر مبلغی معقول و در حدود ۸۰۰۰ تومان (ممکن است این مبلغ در طول زمان تغییر کند) تعیین شده است که نسبت به ارزش تاریخی و فرهنگی بنا ناچیز به نظر می رسد. این هزینه صرف نگهداری و مرمت بنا می شود. خانه داروغه در تمام ایام هفته به جز روزهای جمعه و تعطیلات رسمی خاص پذیرای بازدیدکنندگان است. ساعت کاری معمول آن از ساعت ۸ صبح تا ۱۸ عصر است اما در ایام خاص مانند نوروز ساعت بازدید معمولاً تا ساعت ۲۲ شب نیز تمدید می شود تا گردشگران بیشتری فرصت بازدید داشته باشند. مدت زمان لازم برای یک بازدید کامل و دقیق از تمامی بخش های خانه و لذت بردن از فضا معمولاً بین یک تا دو ساعت تخمین زده می شود.

بهترین زمان بازدید از خانه داروغه مشهد

انتخاب بهترین زمان برای بازدید از خانه داروغه مشهد به شرایط آب و هوایی این شهر بستگی دارد. مشهد دارای تابستان های گرم و زمستان های نسبتاً سرد است. بنابراین ایده آل ترین زمان برای بازدید فصول معتدل سال است. اوایل فصل بهار به ویژه ماه های فروردین و اردیبهشت که هوا دلپذیر و طبیعت سرسبز است زمان بسیار خوبی برای سفر به مشهد و بازدید از اماکن تاریخی نظیر خانه داروغه است. فصل پاییز به خصوص ماه های مهر و آبان نیز با آب و هوای خنک و دلنشین زمان مناسبی برای بازدید محسوب می شود. در این فصول می توانید بدون نگرانی از سرمای شدید یا گرمای طاقت فرسا با آرامش خاطر در بخش های مختلف خانه گشت و گذار کرده و از زیبایی های آن لذت ببرید. بازدید در این زمان ها تجربه لذت بخش تری را برای شما رقم خواهد زد.

نحوه دسترسی خانه داروغه مشهد

دسترسی به خانه داروغه مشهد با توجه به موقعیت مکانی آن در نزدیکی حرم مطهر و قرارگیری در بافت تاریخی شهر از طرق مختلف امکان پذیر است. اگر از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می کنید می توانید با مترو به ایستگاه ۱۷ شهریور (خط ۱) بروید و سپس با تاکسی یا پیاده از طریق خیابان وحدت و شارستان رضوی به راسته حوض مسگران و کوچه داروغه برسید. استفاده از اتوبوس های خطی که از بلوار وحدت عبور می کنند و پیاده شدن در ایستگاه بلوار ولایت نیز گزینه دیگری است که شما را به نزدیکی خیابان نواب صفوی و مسیر دسترسی به خانه می رساند. به دلیل نزدیکی خانه به حرم تاکسی های حرم نیز گزینه مناسبی برای رسیدن به مقصد هستند. اگر با خودروی شخصی سفر می کنید می توانید از طریق خیابان نواب صفوی یا بلوارهای وحدت طبرسی و امیرالمومنین که به شارستان رضوی منتهی می شوند خود را به راسته حوض مسگران و کوچه داروغه برسانید. البته در نظر داشته باشید که در بافت تاریخی ممکن است محدودیت های ترافیکی وجود داشته باشد و یافتن جای پارک کمی دشوار باشد.

جاهای دیدنی نزدیک خانه داروغه مشهد

موقعیت خانه داروغه در بافت تاریخی مشهد دسترسی به چندین جاذبه دیدنی و گردشگری مهم دیگر را آسان کرده است. این نزدیکی فرصتی عالی برای برنامه ریزی یک بازدید جامع و کامل از این منطقه فراهم می کند. در فاصله کوتاهی از خانه داروغه می توانید از اماکن مذهبی تاریخی و بازارهای سنتی دیدن کنید. این تمرکز جاذبه ها در یک منطقه باعث می شود بتوانید در زمان صرفه جویی کرده و از مکان های بیشتری بازدید نمایید. در ادامه به معرفی برخی از مهم ترین جاهای دیدنی نزدیک خانه داروغه می پردازیم که هر کدام به نوبه خود جذابیت های خاصی دارند و تکمیل کننده تجربه بازدید شما از تاریخ و فرهنگ مشهد خواهند بود.

حرم امام رضا (ع)

حرم مطهر امام رضا (ع) مهم ترین و اصلی ترین جاذبه شهر مشهد و قطب زیارتی کشور است که در فاصله بسیار نزدیکی از خانه داروغه قرار دارد. فاصله پیاده روی بین خانه داروغه و حرم حدود ۱.۴ کیلومتر یا تقریباً ۱۱ دقیقه است. این نزدیکی به زائران و گردشگران این امکان را می دهد که پس از زیارت به راحتی از خانه داروغه دیدن کنند و یا بالعکس. مجموعه عظیم حرم مطهر تنها یک مکان مذهبی نیست بلکه شامل موزه ها کتابخانه ها مساجد و صحن های باشکوهی است که از نظر معماری و تاریخی نیز بسیار ارزشمند هستند. بازدید از حرم تجربه ای روحانی و فرهنگی است که معمولاً بخش اصلی سفر به مشهد را تشکیل می دهد و قرارگیری خانه داروغه در نزدیکی آن برنامه ریزی سفر را تسهیل می کند.

بازار رضا مشهد

بازار رضا یکی از قدیمی ترین و معروف ترین بازارهای سنتی مشهد در فاصله کمی از خانه داروغه واقع شده است. این بازار که مقصدی محبوب برای خرید سوغات و کالاهای مختلف است با حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی از خانه داروغه قابل دسترسی است. بازار رضا با معماری سنتی و حجره های متعدد فضایی زنده و پویا دارد و انواع سوغاتی های مشهد نظیر انگشتر فیروزه عطر زعفران ادویه و سجاده در آن یافت می شود. قدم زدن در این بازار فرصتی برای آشنایی با فضای تجارت سنتی و خرید یادگاری از سفر به مشهد است. نزدیکی این بازار به خانه داروغه امکان ترکیب بازدید از یک بنای تاریخی با تجربه خرید در یک بازار سنتی را فراهم می آورد.

خانه تاریخی توکلی

خانه تاریخی توکلی یکی دیگر از بناهای ارزشمند دوره قاجار در مشهد است که در نزدیکی خانه داروغه قرار دارد. این خانه نیز مانند خانه داروغه نمونه ای از معماری مسکونی اعیانی در آن دوران را به نمایش می گذارد. خانه توکلی متعلق به آقای توکلی از تجار سرشناس مشهد بوده و پس از مرمت و احیا به عنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری مورد استفاده قرار می گیرد. بازدید از این خانه فرصتی برای مقایسه سبک های معماری و تزئینات به کار رفته در خانه های تاریخی مشهد است و درک عمیق تری از بافت تاریخی شهر به دست می دهد. فاصله کوتاه بین خانه توکلی و خانه داروغه امکان بازدید از هر دو بنا را در یک برنامه فشرده میسر می سازد و به علاقه مندان معماری توصیه می شود.

گنبد خشتی

گنبد خشتی که با نام آرامگاه آقازاده نیز شناخته می شود بنایی تاریخی و مذهبی در نزدیکی خانه داروغه مشهد است. این آرامگاه مربوط به دوره تیموریان است و بنای فعلی آن در دوره صفویه و قاجار تکمیل و مرمت شده است. گنبد خشتی مدفن سید محمد از نوادگان امام سجاد (ع) است و به همین دلیل از دیرباز مورد احترام مردم بوده است. معماری بنا به ویژه گنبد فیروزه ای رنگ آن از ویژگی های بصری جذاب این مکان است. بازدید از گنبد خشتی که در فاصله کمی از خانه داروغه قرار دارد فرصتی برای آشنایی با تاریخ مذهبی و معماری دوره های مختلف در مشهد است و می تواند بخشی از برنامه بازدید از بافت تاریخی شهر باشد. نزدیکی این دو بنا امکان بازدید همزمان از آن ها را فراهم می کند.

هتل های نزدیک خانه تاریخی داروغه مشهد

اقامت در نزدیکی خانه تاریخی داروغه مشهد برای گردشگرانی که علاقه مند به دسترسی آسان به بافت تاریخی و همچنین حرم مطهر امام رضا (ع) هستند گزینه بسیار مناسبی است. در اطراف این منطقه هتل ها و اقامتگاه های متعددی با سطوح مختلف خدمات وجود دارند. این هتل ها از هتل های لوکس پنج ستاره گرفته تا هتل ها و مهمان پذیرهای میان رده را شامل می شوند و نیازهای مختلف مسافران را پوشش می دهند. انتخاب اقامتگاه در این محدوده امکان دسترسی سریع به خانه داروغه حرم مطهر بازار رضا و سایر جاذبه های نزدیک را با پیاده روی یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی تسهیل می کند. در جدول زیر به معرفی برخی از هتل های نزدیک به خانه داروغه مشهد اشاره شده است:

هتل	سطح	آدرس تقریبی
هتل فیروزه توس مشهد	۳ ستاره	میدان وحدت ابتدای خیابان نواب صفوی
هتل رضویه مشهد	۳ ستاره	میدان بیت المقدس (فلکه آب) جنب بازار رضا
هتل الماس ۲ مشهد	۵ ستاره	خیابان امام رضا امام رضا ۲۰
هتل قصر طلایی مشهد	۵ ستاره	خیابان امام رضا میدان بسیج بین امام رضا ۳۴ و ۳۶
هتل بین المللی قصر مشهد	۵ ستاره	چهارراه دانش بین امام رضا ۱۴ و ۱۶