چند نمونه فعل عربی

افعال عربی، ستون فقرات هر جمله و بیانگر معنا و حرکت در این زبان غنی هستند. بدون تسلط بر آن ها، درک و تولید جملات صحیح و روان تقریباً ناممکن خواهد بود. این مقاله با هدف ارائه یک منبع جامع و کاربردی برای مخاطبان فارسی زبان تدوین شده است تا با کاوشی عمیق در دنیای فعل های عربی، هم افعال پرکاربرد را شناسایی کنند و هم به درکی ساختارمند از دسته بندی های گرامری آن ها برسند. این مسیر، خواننده را برای توانایی ساخت جملات زیبا و تحلیل دقیق افعال عربی توانمند می سازد.

هر کسی که پا در راه یادگیری زبان عربی می گذارد، به خوبی می داند که افعال نقشی حیاتی در بیان منظور و ساختاردهی به جملات ایفا می کنند. تصور کنید در حال گشت وگذار در بازارهای پرهیاهوی کشورهای عربی یا غرق شدن در مفاهیم عمیق متون کهن هستید؛ در هر دو حالت، این افعال هستند که به شما امکان می دهند داستان ها را درک کنید، درخواست هایتان را مطرح کنید و ایده هایتان را به اشتراک بگذارید. در واقع، افعال روح زبان عربی هستند که به کلمات جان می بخشند و معنا را منتقل می کنند. در این سفر جذاب، نه تنها با انبوهی از افعال پرکاربرد آشنا خواهیم شد، بلکه چگونگی عملکرد آن ها در دل ساختارهای گرامری را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.

بیش از ۱۰۰ فعل پرکاربرد عربی: دروازه ای به سوی مکالمه و درک متون

یادگیری افعال پرکاربرد عربی، گامی اساسی برای هر زبان آموزی است. این افعال، کلیدهای طلایی گشودن قفل مکالمات روزمره و فهم متون هستند. با شناخت و تسلط بر این کلمات عملی، شخص می تواند به راحتی منظور خود را بیان کند و از فهمیدن گفته های دیگران لذت ببرد. این افعال، همان هایی هستند که در موقعیت های مختلف زندگی، از احوالپرسی و صحبت درباره آب وهوا گرفته تا مکالمه در مورد فعالیت های روزانه، خود را نشان می دهند و نقش تعیین کننده ای دارند.

جدول جامع افعال پرکاربرد عربی

در ادامه، جدولی شامل بیش از ۱۰۰ فعل پرکاربرد عربی ارائه شده است. در این جدول، برای هر فعل، مصدر فارسی، شکل های ماضی (صیغه مفرد مذکر غائب)، مضارع (صیغه مفرد مذکر غائب)، امر (صیغه مفرد مذکر مخاطب)، معنی فارسی و یک مثال کاربردی همراه با ترجمه فارسی آن آورده شده است. این ساختار به یادگیری و به کارگیری صحیح افعال کمک شایانی می کند. لازم به ذکر است که برخی از این افعال ممکن است معتل (دارای حرف عله) باشند که صرف آن ها از قواعد ویژه ای پیروی می کند.

شماره	مصدر فارسی	فعل ماضی (هُوَ)	فعل مضارع (هُوَ)	فعل امر (أنتَ)	معنی فارسی	مثال کاربردی (عربی)	ترجمه فارسی مثال
۱	خوردن	أَکَلَ	یَأْکُلُ	کُلْ	خورد	یَأْکُلُ الطِّفْلُ التُّفَّاحَةَ.	کودک سیب می خورد.
۲	نوشیدن	شَرِبَ	یَشْرَبُ	اِشْرَبْ	نوشید	شَرِبَ الْماءَ.	آب را نوشید.
۳	گفتن	قَالَ	یَقُولُ	قُلْ	گفت	قَالَ الْحَقِیقَةَ.	حقیقت را گفت.
۴	شنیدن	سَمِعَ	یَسْمَعُ	اِسْمَعْ	شنید	سَمِعَ صَوْتًا.	صدایی شنید.
۵	باز کردن	فَتَحَ	یَفْتَحُ	اِفْتَحْ	باز کرد	فَتَحَ الْبابَ.	در را باز کرد.
۶	بستن	أَغْلَقَ	یُغْلِقُ	أَغْلِقْ	بست	أَغْلَقَ النّافِذَةَ.	پنجره را بست.
۷	خواندن	قَرَأَ	یَقْرَأُ	اِقْرَأْ	خواند	قَرَأَ الْکِتابَ.	کتاب را خواند.
۸	نوشتن	کَتَبَ	یَکْتُبُ	اُکْتُبْ	نوشت	کَتَبَ الرِّسَالَةَ.	نامه را نوشت.
۹	نشستن	جَلَسَ	یَجْلِسُ	اِجْلِسْ	نشست	جَلَسَ عَلَی الْکُرْسِیِّ.	روی صندلی نشست.
۱۰	بلند شدن	قَامَ	یَقُومُ	قُمْ	بلند شد	قَامَ مِنَ النَّوْمِ.	از خواب بلند شد.
۱۱	دیدن	رَأَی	یَرَی	رَ	دید	رَأَی صَدِیقَهُ.	دوستش را دید.
۱۲	رفتن	ذَهَبَ	یَذْهَبُ	اِذْهَبْ	رفت	ذَهَبَ إِلَی الْمَدْرَسَةِ.	به مدرسه رفت.
۱۳	برگشتن	رَجَعَ	یَرْجِعُ	اِرْجِعْ	برگشت	رَجَعَ إِلَی الْبَیْتِ.	به خانه برگشت.
۱۴	خریدن	اِشْتَرَی	یَشْتَرِی	اِشْتَرِ	خرید	اِشْتَرَی کِتابًا.	کتابی خرید.
۱۵	فروختن	بَاعَ	یَبِیعُ	بِعْ	فروخت	بَاعَ سَیّارَتَهُ.	ماشینش را فروخت.
۱۶	گرفتن	أَخَذَ	یَأْخُذُ	خُذْ	گرفت	أَخَذَ الْقَلَمَ.	قلم را گرفت.
۱۷	رانندگی کردن	سَاقَ	یَسُوقُ	سُقْ	رانندگی کرد	سَاقَ السَّیَّارَةَ بِسُرْعَةٍ.	ماشین را با سرعت راند.
۱۸	شکستن	کَسَرَ	یَکْسِرُ	اِکْسِرْ	شکست	کَسَرَ الْکُوبَ.	لیوان را شکست.
۱۹	پرداختن	دَفَعَ	یَدْفَعُ	اِدْفَعْ	پرداخت	دَفَعَ الْفَاتُورَةَ.	صورت حساب را پرداخت.
۲۰	خوابیدن	نَامَ	یَنَامُ	نَمْ	خوابید	نَامَ مُبَکِّرًا.	زود خوابید.
۲۱	بیدار شدن	اِسْتَیْقَظَ	یَسْتَیْقِظُ	اِسْتَیْقِظْ	بیدار شد	اِسْتَیْقَظَ مِنَ النَّوْمِ.	از خواب بیدار شد.
۲۲	بیدار کردن	أَیْقَظَ	یُوقِظُ	أَیْقِظْ	بیدار کرد	أَیْقَظَ أَخَاهُ.	برادرش را بیدار کرد.
۲۳	موفق شدن	نَجَحَ	یَنْجَحُ	اِنْجَحْ	موفق شد	نَجَحَ فِی الاِمْتِحَانِ.	در امتحان موفق شد.
۲۴	شکست خوردن	فَشِلَ	یَفْشَلُ	اِفْشَلْ	شکست خورد	فَشِلَ فِی الْمُحَاوَلَةِ.	در تلاش شکست خورد.
۲۵	یاد دادن	عَلَّمَ	یُعَلِّمُ	عَلِّمْ	یاد داد	عَلَّمَ الطُّلابَ.	به دانش آموزان یاد داد.
۲۶	یاد گرفتن	تَعَلَّمَ	یَتَعَلَّمُ	تَعَلَّمْ	یاد گرفت	تَعَلَّمَ لُغَةً جَدِیدَةً.	زبان جدیدی یاد گرفت.
۲۷	درس خواندن	دَرَسَ	یَدْرُسُ	اُدْرُسْ	درس خواند	دَرَسَ دُرُوسَهُ.	درس هایش را خواند.
۲۸	درس دادن	دَرَّسَ	یُدَرِّسُ	دَرِّسْ	درس داد	دَرَّسَ الْعَرَبیَّةَ.	عربی درس داد.
۲۹	پوشیدن	لَبِسَ	یَلْبَسُ	اِلْبَسْ	پوشید	لَبِسَ مَلابِسَ جَدِیدَةً.	لباس های جدید پوشید.
۳۰	درآوردن	خَلَعَ	یَخْلَعُ	اِخْلَعْ	درآورد	خَلَعَ حِذَاءَهُ.	کفش هایش را درآورد.
۳۱	قرار دادن	وَضَعَ	یَضَعُ	ضَعْ	قرار داد	وَضَعَ الْکِتَابَ عَلَی الطّاوِلَةِ.	کتاب را روی میز گذاشت.
۳۲	پایین آمدن	نَزَلَ	یَنْزِلُ	اِنْزِلْ	پایین آمد	نَزَلَ مِنَ الْجَبَلِ.	از کوه پایین آمد.
۳۳	پختن	طَبَخَ	یَطْبُخُ	اُطْبُخْ	پخت	طَبَخَتِ الْعَشَاءَ.	شام را پخت.
۳۴	شستن	غَسَلَ	یَغْسِلُ	اِغْسِلْ	شست	غَسَلَ الْیَدَیْنِ.	دست ها را شست.
۳۵	معاینه کردن	فَحَصَ	یَفْحَصُ	اِفْحَصْ	معاینه کرد	فَحَصَ الطَّبِیبُ الْمَرِیضَ.	پزشک بیمار را معاینه کرد.
۳۶	فرستادن	أَرْسَلَ	یُرْسِلُ	أَرْسِلْ	فرستاد	أَرْسَلَ رِسَالَةً.	نامه ای فرستاد.
۳۷	صحبت کردن	تَکَلَّمَ	یَتَکَلَّمُ	تَکَلَّمْ	صحبت کرد	تَکَلَّمَ بِالْعَرَبیَّةِ.	به عربی صحبت کرد.
۳۸	گوش کردن	اِسْتَمَعَ	یَسْتَمِعُ	اِسْتَمِعْ	گوش کرد	اِسْتَمَعَ إِلَی الْأَخْبَارِ.	به اخبار گوش کرد.
۳۹	پیدا کردن	وَجَدَ	یَجِدُ	جِدْ	پیدا کرد	وَجَدَ الْقَلَمَ.	قلم را پیدا کرد.
۴۰	گم کردن	فَقَدَ	یَفْقِدُ	اِفْقِدْ	گم کرد	فَقَدَ مِفْتَاحَهُ.	کلیدش را گم کرد.
۴۱	آمدن	جَاءَ	یَجِیءُ	جِئْ	آمد	جَاءَ الضَّیْفُ.	مهمان آمد.
۴۲	جواب دادن	أَجَابَ	یُجِیبُ	أَجِبْ	جواب داد	أَجَابَ عَنِ السُّؤَالِ.	به سؤال جواب داد.
۴۳	فراموش کردن	نَسِیَ	یَنْسَی	اِنْسَ	فراموش کرد	نَسِیَ الْمَوْعِدَ.	قرار را فراموش کرد.
۴۴	به یاد آوردن	تَذَکَّرَ	یَتَذَکَّرُ	تَذَکَّرْ	به یاد آورد	تَذَکَّرَ الْماضِی.	گذشته را به یاد آورد.
۴۵	دادن	أَعْطَی	یُعْطِی	أَعْطِ	داد	أَعْطَی الْکِتَابَ لِصَدِیقِهِ.	کتاب را به دوستش داد.
۴۶	مطالعه کردن	طَالَعَ	یُطَالِعُ	طَالِعْ	مطالعه کرد	طَالَعَ الْکُتُبَ.	کتاب ها را مطالعه کرد.
۴۷	قبول کردن	قَبِلَ	یَقْبَلُ	اِقْبَلْ	قبول کرد	قَبِلَ الْعَمَلَ.	کار را قبول کرد.
۴۸	تغییر کردن	تَغَیَّرَ	یَتَغَیَّرُ	تَغَیَّرْ	تغییر کرد	تَغَیَّرَ الْجَوُّ.	هوا تغییر کرد.
۴۹	تغییر دادن	غَیَّرَ	یُغَیِّرُ	غَیِّرْ	تغییر داد	غَیَّرَ رَأْیَهُ.	نظرش را تغییر داد.
۵۰	توضیح دادن	وَضَّحَ	یُوَضِّحُ	وَضِّحْ	توضیح داد	وَضَّحَ الْقَاعِدَةَ.	قاعده را توضیح داد.
۵۱	آماده کردن	أَعَدَّ	یُعِدُّ	أَعْدِدْ	آماده کرد	أَعَدَّ الطَّعَامَ.	غذا را آماده کرد.
۵۲	شمردن	عَدَّ	یَعُدُّ	اُعْدُدْ	شمرد	عَدَّ الْأَمْوَالَ.	پول ها را شمرد.
۵۳	فهمیدن / شناختن	عَرَفَ	یَعْرِفُ	اِعْرِفْ	فهمید/شناخت	عَرَفَ الْحَقِیقَةَ.	حقیقت را فهمید.
۵۴	دانستن	عَلِمَ	یَعْلَمُ	اِعْلَمْ	دانست	عَلِمَ الْخَبَرَ.	خبر را دانست.
۵۵	بازی کردن	لَعِبَ	یَلْعَبُ	اِلْعَبْ	بازی کرد	لَعِبَ کُرَةَ الْقَدَمِ.	فوتبال بازی کرد.
۵۶	سفر کردن	سَافَرَ	یُسَافِرُ	سَافِرْ	سفر کرد	سَافَرَ إِلَی بَلَدٍ آخَرَ.	به کشور دیگری سفر کرد.
۵۷	خواستن	طَلَبَ	یَطْلُبُ	اُطْلُبْ	خواست	طَلَبَ الْمُسَاعَدَةَ.	کمک خواست.
۵۸	تعجب کردن	تَعَجَّبَ	یَتَعَجَّبُ	تَعَجَّبْ	تعجب کرد	تَعَجَّبَ مِنَ الْخَبَرِ.	از خبر تعجب کرد.
۵۹	نگاه کردن	نَظَرَ	یَنْظُرُ	اُنْظُرْ	نگاه کرد	نَظَرَ إِلَی السَّمَاءِ.	به آسمان نگاه کرد.
۶۰	راه رفتن	مَشَی	یَمْشِی	اِمْشِ	راه رفت	مَشَی فِی الْحَدِیقَةِ.	در باغ راه رفت.
۶۱	ساختن	صَنَعَ	یَصْنَعُ	اِصْنَعْ	ساخت	صَنَعَ الْکُرْسِیَّ.	صندلی را ساخت.
۶۲	منتظر شدن	اِنْتَظَرَ	یَنْتَظِرُ	اِنْتَظِرْ	منتظر شد	اِنْتَظَرَ الْحَافِلَةَ.	منتظر اتوبوس شد.
۶۳	بودن / شدن	کَانَ	یَکُونُ	کُنْ	بود	کَانَ طَالِبًا.	دانش آموز بود.
۶۴	توانستن	اِسْتَطَاعَ	یَسْتَطِیعُ	اِسْتَطِعْ	توانست	اِسْتَطَاعَ الْعَمَلَ.	توانست کار کند.
۶۵	احساس کردن	شَعَرَ	یَشْعُرُ	اُشْعُرْ	احساس کرد	شَعَرَ بِالْفَرَحِ.	احساس خوشحالی کرد.
۶۶	شروع کردن	بَدَأَ	یَبْدَأُ	اِبْدَأْ	شروع کرد	بَدَأَ الْعَمَلَ.	کار را شروع کرد.
۶۷	استفاده کردن	اِسْتَعْمَلَ	یَسْتَعْمِلُ	اِسْتَعْمِلْ	استفاده کرد	اِسْتَعْمَلَ الْقَلَمَ.	از قلم استفاده کرد.
۶۸	تمیز کردن	نَظَّفَ	یُنَظِّفُ	نَظِّفْ	تمیز کرد	نَظَّفَ الْغُرْفَةَ.	اتاق را تمیز کرد.
۶۹	پرسیدن	سَأَلَ	یَسْأَلُ	اِسْأَلْ	پرسید	سَأَلَ سُؤَالًا.	سؤالی پرسید.
۷۰	پیدا شدن / حضور یافتن	حَضَرَ	یَحْضُرُ	اُحْضُرْ	حاضر شد	حَضَرَ الْاِجْتِمَاعَ.	در جلسه حاضر شد.
۷۱	حمل کردن	حَمَلَ	یَحْمِلُ	اِحْمِلْ	حمل کرد	حَمَلَ الْحَقِیبَةَ.	کیف را حمل کرد.
۷۲	خارج شدن	خَرَجَ	یَخْرُجُ	اُخْرُجْ	خارج شد	خَرَجَ مِنَ الْبَیْتِ.	از خانه خارج شد.
۷۳	وارد شدن	دَخَلَ	یَدْخُلُ	اُدْخُلْ	وارد شد	دَخَلَ الْغُرْفَةَ.	وارد اتاق شد.
۷۴	نشستن	جَلَسَ	یَجْلِسُ	اِجْلِسْ	نشست	جَلَسَ عَلَی الْأَرْضِ.	روی زمین نشست.
۷۵	ایستادن	وَقَفَ	یَقِفُ	قِفْ	ایستاد	وَقَفَ عِنْدَ الْبَابِ.	کنار در ایستاد.
۷۶	بازدید کردن	زَارَ	یَزُورُ	زُرْ	بازدید کرد	زَارَ الْمُتْحَفَ.	از موزه بازدید کرد.
۷۷	شناختن	عَرَفَ	یَعْرِفُ	اِعْرِفْ	شناخت	عَرَفَ صَدِیقَهُ الْقَدِیمَ.	دوست قدیمی اش را شناخت.
۷۸	یادآوری کردن	ذَکَرَ	یَذْکُرُ	اُذْکُرْ	یادآوری کرد	ذَکَرَ اسْمَ صَدِیقِهِ.	اسم دوستش را یادآوری کرد.
۷۹	شکر کردن	شَکَرَ	یَشْکُرُ	اُشْکُرْ	شکر کرد	شَکَرَ رَبَّهُ.	پروردگارش را شکر کرد.
۸۰	کمک کردن	سَاعَدَ	یُسَاعِدُ	سَاعِدْ	کمک کرد	سَاعَدَ الْفَقِیرَ.	به فقیر کمک کرد.
۸۱	شستشو دادن	غَسَلَ	یَغْسِلُ	اِغْسِلْ	شست	غَسَلَ ثِیَابَهُ.	لباس هایش را شست.
۸۲	پختن (غذا)	طَبَخَ	یَطْبُخُ	اُطْبُخْ	پخت	طَبَخَ الْأَرُزَّ.	برنج پخت.
۸۳	تهیه کردن	أَعَدَّ	یُعِدُّ	أَعْدِدْ	تهیه کرد	أَعَدَّ الْفُطُورَ.	صبحانه را تهیه کرد.
۸۴	فهمیدن	فَهِمَ	یَفْهَمُ	اِفْهَمْ	فهمید	فَهِمَ الدَّرْسَ.	درس را فهمید.
۸۵	آموزش دادن	عَلَّمَ	یُعَلِّمُ	عَلِّمْ	آموزش داد	عَلَّمَ الطِّفْلَ الْقِرَاءَةَ.	به کودک خواندن را آموزش داد.
۸۶	آموزش دیدن	تَعَلَّمَ	یَتَعَلَّمُ	تَعَلَّمْ	آموزش دید	تَعَلَّمَ الْعِلمَ.	علم را آموخت.
۸۷	ساکن شدن	سَکَنَ	یَسْکُنُ	اُسْکُنْ	ساکن شد	سَکَنَ فِی مَنْزِلٍ جَدِیدٍ.	در خانه جدیدی ساکن شد.
۸۸	زندگی کردن	عَاشَ	یَعِیشُ	عِشْ	زندگی کرد	عَاشَ حَیَاةً سَعِیدَةً.	زندگی شادی داشت.
۸۹	کار کردن	عَمِلَ	یَعْمَلُ	اِعْمَلْ	کار کرد	عَمِلَ بِجِدٍّ.	سخت کار کرد.
۹۰	بازگشتن	عَادَ	یَعُودُ	عُدْ	بازگشت	عَادَ إِلَی وَطَنِهِ.	به وطنش بازگشت.
۹۱	رسیدن	وَصَلَ	یَصِلُ	صِلْ	رسید	وَصَلَ إِلَی الْمَطَارِ.	به فرودگاه رسید.
۹۲	بردن	حَمَلَ	یَحْمِلُ	اِحْمِلْ	برد	حَمَلَ الْهِدِیَّةَ.	هدیه را برد.
۹۳	فرار کردن	هَرَبَ	یَهْرُبُ	اُهْرُبْ	فرار کرد	هَرَبَ مِنَ السِّجْنِ.	از زندان فرار کرد.
۹۴	پیدا کردن	وَجَدَ	یَجِدُ	جِدْ	پیدا کرد	وَجَدَ الْمُشْکِلَةَ.	مشکل را پیدا کرد.
۹۵	ساختن	بَنَی	یَبْنِی	اِبْنِ	ساخت	بَنَی بَیْتًا جَدِیدًا.	خانه جدیدی ساخت.
۹۶	باقی ماندن	بَقِیَ	یَبْقَی	اِبْقَ	باقی ماند	بَقِیَ فِی الْمَدِینَةِ.	در شهر باقی ماند.
۹۷	گریه کردن	بَکَی	یَبْکِی	اِبْکِ	گریه کرد	بَکَی الطِّفْلُ.	کودک گریه کرد.
۹۸	باور کردن	صَدَّقَ	یُصَدِّقُ	صَدِّقْ	باور کرد	صَدَّقَ الْخَبَرَ.	خبر را باور کرد.
۹۹	عذرخواهی کردن	اِعْتَذَرَ	یَعْتَذِرُ	اِعْتَذِرْ	عذرخواهی کرد	اِعْتَذَرَ عَنْ خَطَئِهِ.	از اشتباهش عذرخواهی کرد.
۱۰۰	قبول شدن	قُبِلَ	یُقْبَلُ	–	قبول شد	قُبِلَ فِی الْجَامِعَةِ.	در دانشگاه قبول شد.
۱۰۱	آرزو کردن	تَمَنَّی	یَتَمَنَّی	تَمَنَّ	آرزو کرد	تَمَنَّی النَّجَاحَ.	آرزوی موفقیت کرد.
۱۰۲	تصمیم گرفتن	قَرَّرَ	یُقَرِّرُ	قَرِّرْ	تصمیم گرفت	قَرَّرَ السَّفَرَ.	تصمیم به سفر گرفت.
۱۰۳	امیدوار بودن	أَمَلَ	یَأْمُلُ	اِئْمُلْ	امیدوار بود	یَأْمُلُ فِی الْمُسْتَقْبَلِ.	به آینده امیدوار است.
۱۰۴	انتخاب کردن	اِخْتَارَ	یَخْتَارُ	اِخْتَرْ	انتخاب کرد	اِخْتَارَ مَلَابِسَهُ.	لباس هایش را انتخاب کرد.

دسته بندی جامع انواع فعل در زبان عربی: گشایش افق های گرامری

پس از آشنایی با نمونه های پرکاربرد افعال عربی، حال زمان آن رسیده که به عمق ساختار این زبان قدم بگذاریم و انواع فعل را از منظرهای گوناگون بررسی کنیم. این دسته بندی ها، مانند نقشه ای هستند که مسیر درک عمیق تر و دقیق تر افعال را نشان می دهند. هر دسته، ویژگی های خاص خود را دارد که شناخت آن ها، نه تنها به یادگیری صرف افعال کمک می کند، بلکه توانایی تحلیل گرامری جملات و متون عربی را نیز به میزان چشمگیری افزایش می دهد. این بخش، به شما این امکان را می دهد که با دیدی بازتر، با زبان عربی تعامل کنید و از پیچیدگی های ظاهری آن عبور کنید.

۱. دسته بندی بر اساس زمان: از گذشته تا آینده

افعال در زبان عربی، مانند بسیاری از زبان های دیگر، اصلی ترین وسیله برای نشان دادن زمان وقوع یک عمل هستند. این تقسیم بندی به ما کمک می کند تا رویدادها را در بستر زمانی صحیح خود قرار دهیم و ارتباط منطقی بین آن ها برقرار کنیم.

فعل ماضی

فعل ماضی به عملی اشاره دارد که در گذشته به اتمام رسیده است. ساختار فعل ماضی در زبان عربی ثابت است و با اضافه کردن پسوندهای خاص به ریشه فعل، صیغه های مختلف آن ساخته می شود. این پسوندها، هویت فاعل را از نظر شخص، جنسیت و تعداد مشخص می کنند.

به عنوان مثال، برای ریشه «کَتَبَ» (نوشت)، صرف ماضی به صورت زیر است:

صیغه	فعل	معنی
۱ (مفرد مذکر غایب)	کَتَبَ	او (مذکر) نوشت
۲ (مثنی مذکر غایب)	کَتَبا	آن دو (مذکر) نوشتند
۳ (جمع مذکر غایب)	کَتَبُوا	آنها (مذکر) نوشتند
۴ (مفرد مؤنث غایب)	کَتَبَتْ	او (مؤنث) نوشت
۵ (مثنی مؤنث غایب)	کَتَبَتَا	آن دو (مؤنث) نوشتند
۶ (جمع مؤنث غایب)	کَتَبْنَ	آنها (مؤنث) نوشتند
۷ (مفرد مذکر مخاطب)	کَتَبْتَ	تو (مذکر) نوشتی
۸ (مثنی مذکر مخاطب)	کَتَبْتُمَا	شما دو نفر (مذکر) نوشتید
۹ (جمع مذکر مخاطب)	کَتَبْتُمْ	شما (مذکر) نوشتید
۱۰ (مفرد مؤنث مخاطب)	کَتَبْتِ	تو (مؤنث) نوشتی
۱۱ (مثنی مؤنث مخاطب)	کَتَبْتُمَا	شما دو نفر (مؤنث) نوشتید
۱۲ (جمع مؤنث مخاطب)	کَتَبْتُنَّ	شما (مؤنث) نوشتید
۱۳ (متکلم وحده)	کَتَبْتُ	من نوشتم
۱۴ (متکلم مع الغیر)	کَتَبْنَا	ما نوشتیم

فعل مضارع

فعل مضارع بیانگر عملی است که در زمان حال یا آینده در حال انجام است یا اتفاق می افتد. این فعل با اضافه کردن پیشوندها و پسوندهای خاص به ریشه فعل ساخته می شود که هر یک از این حروف نشان دهنده شخص، جنسیت و تعداد فاعل هستند.

برای ریشه «کَتَبَ»، صرف مضارع به صورت زیر است:

صیغه	فعل	معنی
۱ (مفرد مذکر غایب)	یَکْتُبُ	او (مذکر) می نویسد / خواهد نوشت
۲ (مثنی مذکر غایب)	یَکْتُبَانِ	آن دو (مذکر) می نویسند / خواهند نوشت
۳ (جمع مذکر غایب)	یَکْتُبُونَ	آنها (مذکر) می نویسند / خواهند نوشت
۴ (مفرد مؤنث غایب)	تَکْتُبُ	او (مؤنث) می نویسد / خواهد نوشت
۵ (مثنی مؤنث غایب)	تَکْتُبَانِ	آن دو (مؤنث) می نویسند / خواهند نوشت
۶ (جمع مؤنث غایب)	یَکْتُبْنَ	آنها (مؤنث) می نویسند / خواهند نوشت
۷ (مفرد مذکر مخاطب)	تَکْتُبُ	تو (مذکر) می نویسی / خواهی نوشت
۸ (مثنی مذکر مخاطب)	تَکْتُبَانِ	شما دو نفر (مذکر) می نویسید / خواهید نوشت
۹ (جمع مذکر مخاطب)	تَکْتُبُونَ	شما (مذکر) می نویسید / خواهید نوشت
۱۰ (مفرد مؤنث مخاطب)	تَکْتُبِینَ	تو (مؤنث) می نویسی / خواهی نوشت
۱۱ (مثنی مؤنث مخاطب)	تَکْتُبَانِ	شما دو نفر (مؤنث) می نویسید / خواهید نوشت
۱۲ (جمع مؤنث مخاطب)	تَکْتُبْنَ	شما (مؤنث) می نویسید / خواهید نوشت
۱۳ (متکلم وحده)	أَکْتُبُ	من می نویسم / خواهم نوشت
۱۴ (متکلم مع الغیر)	نَکْتُبُ	ما می نویسیم / خواهیم نوشت

فعل امر

فعل امر برای بیان دستور یا درخواست انجام کاری استفاده می شود و تنها برای صیغه های مخاطب (۶ صیغه) کاربرد دارد. ساخت فعل امر از فعل مضارع صورت می گیرد و قواعد خاص خود را دارد.

برای ریشه «کَتَبَ»، فعل امر به صورت زیر است:

صیغه	فعل	معنی
۱ (مفرد مذکر مخاطب)	اُکْتُبْ	بنویس (تو مذکر)
۲ (مثنی مذکر مخاطب)	اُکْتُبَا	بنویسید (شما دو نفر مذکر)
۳ (جمع مذکر مخاطب)	اُکْتُبُوا	بنویسید (شما جمع مذکر)
۴ (مفرد مؤنث مخاطب)	اُکْتُبِی	بنویس (تو مؤنث)
۵ (مثنی مؤنث مخاطب)	اُکْتُبَا	بنویسید (شما دو نفر مؤنث)
۶ (جمع مؤنث مخاطب)	اُکْتُبْنَ	بنویسید (شما جمع مؤنث)

فعل نهی

فعل نهی برای منع یا بازداشتن از انجام کاری به کار می رود و مانند فعل امر، تنها برای صیغه های مخاطب ساخته می شود. این فعل با افزودن حرف «لا» بر سر فعل مضارع و مجزوم کردن آن شکل می گیرد.

برای ریشه «کَتَبَ»، فعل نهی به صورت زیر است:

صیغه	فعل	معنی
۱ (مفرد مذکر مخاطب)	لا تَکْتُبْ	ننویس (تو مذکر)
۲ (مثنی مذکر مخاطب)	لا تَکْتُبَا	ننویسید (شما دو نفر مذکر)
۳ (جمع مذکر مخاطب)	لا تَکْتُبُوا	ننویسید (شما جمع مذکر)
۴ (مفرد مؤنث مخاطب)	لا تَکْتُبِی	ننویس (تو مؤنث)
۵ (مثنی مؤنث مخاطب)	لا تَکْتُبَا	ننویسید (شما دو نفر مؤنث)
۶ (جمع مؤنث مخاطب)	لا تَکْتُبْنَ	ننویسید (شما جمع مؤنث)

فعل مستقبل

فعل مستقبل نیز به آینده دلالت دارد. برای ساخت این فعل، از دو روش عمده استفاده می شود: اضافه کردن حرف «سَـ» به ابتدای فعل مضارع برای بیان آینده نزدیک، یا استفاده از کلمه «سَوفَ» قبل از فعل مضارع برای اشاره به آینده ای دورتر.

• مثال با «سَـ»: سَیَکْتُبُ (او خواهد نوشت – در آینده نزدیک).
• مثال با «سَوفَ»: سَوفَ یَکْتُبُ (او خواهد نوشت – در آینده ای دورتر).

۲. دسته بندی بر اساس ساختار ریشه (مجرد و مزید)

ریشه فعل، پایه و اساس معنایی آن است و ساختار آن، افعال را به دو دسته مجرد و مزید تقسیم می کند. این دسته بندی، افق های جدیدی را در درک ریشه های کلمات و چگونگی ایجاد معانی متنوع می گشاید و به زبان آموز کمک می کند تا با الگوهای معنایی زبان عربی بیشتر آشنا شود.

فعل مجرد

فعل مجرد، فعلی است که تمام حروف آن اصلی هستند و هیچ حرف زائدی در ریشه ماضی آن وجود ندارد. این افعال به دو دسته ثلاثی مجرد (سه حرف اصلی) و رباعی مجرد (چهار حرف اصلی) تقسیم می شوند.

• ثلاثی مجرد: مانند كَتَبَ (نوشت)، ذَهَبَ (رفت)، جَلَسَ (نشست). این افعال، پایه و اساس بسیاری از افعال دیگر هستند.
• رباعی مجرد: مانند زَلْزَلَ (لرزاند)، بَعْثَرَ (پراکنده کرد). این افعال تعدادشان کمتر است.

فعل مزید

فعل مزید، فعلی است که علاوه بر حروف اصلی، یک یا چند حرف زائد نیز در ساختار خود دارد. این حروف زائد، معمولاً از طریق «باب ها» به ریشه اضافه می شوند و معنای جدیدی به فعل می دهند که با معنای فعل مجرد متفاوت، اما مرتبط است. باب ها، الگوهای صرفی هستند که معانی خاصی را به فعل می بخشند.

برخی از مهم ترین باب های ثلاثی مزید عبارتند از:

• باب إفعال: (أَفعَلَ یُفعِلُ إفعَالاً) معمولاً برای متعدی کردن فعل لازم یا رساندن فعل به فاعل به کار می رود. مثال: أَرْسَلَ (فرستاد) از ریشه رَسَلَ (فرستاده شد).
• باب تفعیل: (فَعَّلَ یُفَعِّلُ تَفْعِیلاً) غالباً برای کثرت یا متعدی کردن فعل لازم استفاده می شود. مثال: عَلَّمَ (یاد داد) از ریشه عَلِمَ (دانست).
• باب مفاعله: (فَاعَلَ یُفَاعِلُ مُفَاعَلَةً) معمولاً برای مشارکت در عمل یا انجام کار با دیگری به کار می رود. مثال: سَاعَدَ (کمک کرد) از ریشه سَعَدَ (شاد شد).
• باب افتعال: (اِفْتَعَلَ یَفْتَعِلُ اِفْتِعَالاً) برای تأثیرپذیری از عمل یا انجام کاری به خودی خود استفاده می شود. مثال: اِجْتَمَعَ (گرد آمد) از ریشه جَمَعَ (جمع کرد).
• باب انفعال: (اِنْفَعَلَ یَنْفَعِلُ اِنْفِعَالاً) برای مطاوعه (اثرپذیری فعل متعدی) و پذیرش اثر فعل به کار می رود. مثال: اِنْکَسَرَ (شکسته شد) از ریشه کَسَرَ (شکست).
• باب تفعل: (تَفَعَّلَ یَتَفَعَّلُ تَفَعُّلاً) برای پذیرش تدریجی یک حالت یا انجام کار به تدریج. مثال: تَعَلَّمَ (یاد گرفت) از ریشه عَلِمَ (دانست).
• باب تفاعل: (تَفَاعَلَ یَتَفَاعَلُ تَفَاعُلاً) برای مشارکت طرفین در عمل یا وانمود کردن. مثال: تَکَلَّمَ (صحبت کرد) از ریشه کَلَمَ (حرف زد).
• باب استفعال: (اِسْتَفْعَلَ یَسْتَفْعِلُ اِسْتِفْعَالاً) معمولاً برای درخواست یا یافتن چیزی به کار می رود. مثال: اِسْتَغْفَرَ (طلب مغفرت کرد) از ریشه غَفَرَ (آمرزید).

۳. دسته بندی بر اساس حروف عله (صحیح و معتل)

یکی دیگر از تقسیم بندی های اساسی افعال در عربی، بر اساس وجود یا عدم وجود حروف عله (ا، و، ی) در ریشه اصلی فعل است. این دسته بندی، بر نحوه صرف فعل و قوانین اعلال (تغییرات حروف عله) تأثیر مستقیم دارد و فهم آن برای تسلط بر صرف عربی حیاتی است.

فعل صحیح

فعل صحیح، فعلی است که هیچ یک از حروف اصلی آن، حرف عله نباشد. این افعال خود به سه دسته تقسیم می شوند:

• سالم: فعلی است که نه حرف عله دارد و نه همزه و تشدید. مثال: کَتَبَ (نوشت)، ذَهَبَ (رفت).
• مهموز: فعلی است که یکی از حروف اصلی آن همزه باشد (أ). مثال: أَکَلَ (خورد)، سَأَلَ (پرسید)، قَرَأَ (خواند).
• مضاعف: فعلی است که دو حرف اصلی آن همجنس باشند و اغلب با تشدید نشان داده می شوند. مثال: مَدَّ (کشید)، فَرَّ (فرار کرد).

فعل معتل

فعل معتل، فعلی است که یکی یا دو تا از حروف اصلی آن، حرف عله (ا، و، ی) باشد. این افعال، به دلیل وجود حروف عله، در هنگام صرف دچار تغییراتی به نام اعلال می شوند. انواع فعل معتل عبارتند از:

• مثال: حرف اول ریشه، حرف عله باشد. مثال: وَجَدَ (پیدا کرد)، یَسَرَ (آسان کرد).
• أجوف: حرف دوم ریشه، حرف عله باشد. مثال: قَالَ (گفت) (ریشه: ق و ل)، بَاعَ (فروخت) (ریشه: ب ی ع).
• ناقص: حرف سوم ریشه، حرف عله باشد. مثال: دَعَا (دعوت کرد)، رَمَی (پرتاب کرد).
• لفیف: دو حرف از حروف اصلی آن عله باشند.
  • لفیف مفروق: حروف اول و سوم عله باشند. مثال: وَقَی (محافظت کرد)، وَلِیَ (متولی شد).
  • لفیف مقرون: حروف دوم و سوم عله باشند. مثال: شَوَی (کباب کرد)، طَوَی (پیچید).

تسلط بر افعال معتل و قواعد اعلال، یکی از مهم ترین چالش ها و در عین حال، یکی از شیرین ترین مراحل یادگیری صرف عربی است که دریچه ای به سوی زیبایی های این زبان می گشاید.

۴. دسته بندی بر اساس نیاز به مفعول (لازم و متعدی)

درک اینکه یک فعل به مفعول نیاز دارد یا خیر، نقش کلیدی در ساختار جمله و ترجمه صحیح ایفا می کند. این دسته بندی، به ما کمک می کند تا روابط میان فعل و اسم ها را در یک جمله به درستی تحلیل کنیم.

فعل لازم

فعل لازم، فعلی است که برای کامل شدن معنای خود به مفعول نیاز ندارد و با وجود فاعل، جمله کامل می شود. این افعال معمولاً بیانگر حالت، حرکت یا صفتی هستند که فاعل خود به تنهایی انجام می دهد.

• مثال: ذَهَبَ الطِّفْلُ (کودک رفت)، جَلَسَ الرَّجُلُ (مرد نشست)، نَامَ الولَدُ (پسر خوابید).

فعل متعدی

فعل متعدی، فعلی است که برای کامل شدن معنای خود به مفعول (یک یا چند مفعول) نیاز دارد. این افعال، عملی را نشان می دهند که از فاعل به مفعول منتقل می شود و تأثیری بر آن می گذارد.

• مثال: کَتَبَ الطّالِبُ الدَّرْسَ (دانش آموز درس را نوشت)، أَکَلَ الرَّجُلُ التُّفّاحَةَ (مرد سیب را خورد).

گاهی می توان با تغییر باب فعل، یک فعل لازم را به متعدی و یا بالعکس تبدیل کرد. مثلاً از فعل لازم «خَرَجَ» (خارج شد)، فعل متعدی «أَخْرَجَ» (خارج کرد) ساخته می شود.

۵. دسته بندی بر اساس مشخص بودن فاعل (معلوم و مجهول)

این دسته بندی، به ما امکان می دهد تا به نحوه ای انعطاف پذیر، بر فاعل یا مفعول یک عمل تأکید کنیم، یا حتی زمانی که فاعل ناشناخته است، معنا را به درستی منتقل کنیم.

فعل معلوم

فعل معلوم، فعلی است که فاعل آن در جمله مشخص است و عمل را مستقیماً به فاعل نسبت می دهد. در بیشتر جملاتی که با آن ها سروکار داریم، فعل معلوم است.

• مثال: ضَرَبَ الولَدُ الکُرةَ (پسر توپ را زد). در این جمله، «الولَدُ» فاعل و مشخص است.

فعل مجهول

فعل مجهول، فعلی است که فاعل آن در جمله مشخص نیست یا عامداً ذکر نشده است. در این حالت، مفعول فعل، جای فاعل را می گیرد و به آن «نائب فاعل» گفته می شود.

• نحوه ساخت فعل مجهول:
  • ماضی مجهول: حرف اول فعل مضموم (ـُ) و ماقبل آخر آن مکسور (ـِ) می شود. مثال: کَتَبَ (نوشت) تبدیل می شود به کُتِبَ (نوشته شد).
  • مضارع مجهول: حرف اول فعل مضموم (ـُ) و ماقبل آخر آن مفتوح (ـَ) می شود. مثال: یَکْتُبُ (می نویسد) تبدیل می شود به یُکْتَبُ (نوشته می شود).
• مثال: کُتِبَ الدَّرْسُ (درس نوشته شد). در اینجا، فاعل نامشخص است و «الدَّرْسُ» نائب فاعل است.

نکات تکمیلی برای تسلط بر افعال عربی

یادگیری افعال عربی فراتر از صرف و حفظ جداول است. برای تسلط واقعی، لازم است به ظرافت های کاربردی نیز توجه شود. در این مسیر، دو نکته اساسی می تواند بسیار کمک کننده باشد: اهمیت اعراب (حرکات) و پرهیز از اشتباهات رایج.

اهمیت اعراب (حرکات) در افعال

در زبان عربی، حرکات (اعراب) نقش حیاتی در تعیین زمان، حالت و حتی معنی فعل ایفا می کنند. یک تغییر کوچک در حرکت یک حرف می تواند به کلی ماهیت فعل را دگرگون کند. به عنوان مثال، تفاوت بین «یَکتُبُ» (می نویسد) و «یُکتَبُ» (نوشته می شود – فعل مجهول) تنها در حرکت حرف اول و ماقبل آخر است. فهم این حرکات، برای درک صحیح نیت گوینده و ترجمه دقیق متون ضروری است. با تمرین و دقت، می توان این تفاوت های ظریف را تشخیص داد و از بروز سوءتفاهم جلوگیری کرد.

چند اشتباه رایج در استفاده از افعال عربی و نحوه صحیح آن

در مسیر یادگیری، ممکن است با اشتباهاتی رایج روبرو شویم که با کمی توجه، قابل اصلاح هستند:

• اشتباه در صیغه بندی: انتخاب صیغه نادرست (مثلاً استفاده از صیغه مذکر برای مؤنث یا مفرد برای جمع). راه حل: تمرین فراوان صرف افعال در ۱۴ صیغه و توجه به ضمایر متصل.
• عدم رعایت اعلال: افعال معتل دارای قواعد خاصی برای تغییر حروف عله هستند که رعایت نکردن آن ها، به اشتباه منجر می شود. راه حل: مطالعه عمیق قواعد اعلال و تمرین صرف افعال معتل مختلف.
• اشتباه در متعدی و لازم: استفاده از فعل لازم به جای متعدی یا بالعکس. راه حل: توجه به اینکه فعل نیاز به مفعول دارد یا خیر، و شناخت باب هایی که فعل را متعدی یا لازم می کنند.

با نگاهی دقیق به این نکات و تمرین مداوم، می توانید از دام این اشتباهات رها شوید و به سوی تسلط بر افعال عربی گام بردارید. هر اشتباه، فرصتی برای یادگیری عمیق تر است و تجربه نشان داده که این اشتباهات، مسیر را برای فهم بهتر هموار می کنند.

سوالات متداول (FAQ)

چرا یادگیری انواع فعل در عربی اهمیت دارد؟

یادگیری انواع فعل در عربی، مانند گشودن قفل های متعدد یک صندوقچه گنج است. این کار به شما امکان می دهد تا معنای دقیق تر و ظریف تری از جملات را درک کنید، در مکالمات روزمره روان تر صحبت کنید و در نهایت، به عمق متون ادبی، دینی و علمی عربی نفوذ کنید. همچنین، به شما کمک می کند تا خود را با قواعد صرفی پیچیده زبان عربی هماهنگ سازید و جملاتی صحیح و فصیح بسازید.

چگونه می توان افعال معتل را به راحتی شناسایی کرد؟

افعال معتل آن هایی هستند که در ریشه اصلی شان (که معمولاً سه حرف است) یکی یا دو حرف عله (ا، و، ی) وجود دارد. برای شناسایی آسان، باید ریشه فعل را پیدا کرد. اگر در حروف اصلی، یکی از این سه حرف عله دیده شد، فعل معتل است. نوع قرارگیری حرف عله (اول، دوم یا سوم) نیز تعیین کننده نوع معتل بودن آن (مثال، اجوف، ناقص یا لفیف) خواهد بود.

تفاوت اصلی فعل ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید چیست؟

تفاوت اصلی در تعداد و نوع حروف ریشه است. فعل ثلاثی مجرد سه حرف اصلی دارد و هیچ حرف زائدی به آن اضافه نشده است (مانند: کَتَبَ). اما فعل ثلاثی مزید، بر پایه ریشه ثلاثی مجرد ساخته می شود و یک یا چند حرف زائد به حروف اصلی آن اضافه شده است (مانند: أَکْرَمَ از ریشه کَرَمَ). این حروف زائد، علاوه بر تغییر در ساختار، معانی جدیدی نیز به فعل می بخشند.

بهترین راه برای حفظ صرف افعال عربی چیست؟

بهترین راه برای حفظ صرف افعال عربی، تمرین و تکرار منظم است. این تمرین باید شامل موارد زیر باشد:

• صرف یک فعل نمونه برای هر دسته (صحیح، معتل، مجرد، مزید) در تمام ۱۴ صیغه.
• ساخت جملات کوتاه با افعال مختلف در صیغه های گوناگون.
• استفاده از جدول های صرف و کارت های آموزشی.
• شنیدن و تکرار تلفظ صحیح افعال.
• مطالعه متون عربی و شناسایی افعال و صیغه های آن ها.

این روش ها کمک می کنند تا قواعد صرف در ذهن نهادینه شوند و کاربرد آن ها طبیعی تر گردد.

آیا همه افعال عربی ۱۴ صیغه دارند؟

بله، در حالت کلی افعال عربی (ماضی و مضارع) در هر زمان ۱۴ صیغه دارند که هر کدام نشان دهنده شخص، جنسیت و تعداد فاعل هستند (۶ صیغه غایب، ۶ صیغه مخاطب و ۲ صیغه متکلم). اما افعال امر و نهی تنها ۶ صیغه (مربوط به مخاطب) دارند، زیرا نمی توان به خود یا به فرد غایب دستور داد یا از او کاری را نهی کرد.

در پایان این مسیر پربار، می توانیم ببینیم که افعال عربی، فراتر از چند واژه ساده، دنیایی از مفاهیم و ارتباطات را در خود جای داده اند. از شناخت بیش از ۱۰۰ فعل پرکاربرد برای مکالمات روزمره تا غوطه ور شدن در دسته بندی های گرامری پیچیده مانند مجرد و مزید، صحیح و معتل، و لازم و متعدی، هر گامی که برداشته می شود، درک عمیق تری از زبان عربی به ارمغان می آورد.

یادگیری زبان، به ویژه زبانی با قدمت و غنای عربی، یک ماجراجویی بی وقفه است. به یاد داشته باشید که این سفر، نه یک مقصد، بلکه مجموعه ای از لحظات کشف و یادگیری است. تنها با تمرین مستمر، تکرار دائم و شهامت در به کارگیری آنچه آموخته اید، می توانید به تسلط واقعی دست یابید. هر جمله ای که می سازید، هر متنی که می خوانید و هر مکالمه ای که انجام می دهید، شما را یک قدم به هدف نزدیک تر می کند. پس، با شوق و انگیزه، به استفاده از این نمونه فعل های عربی در زندگی روزمره و مطالعاتتان ادامه دهید و اجازه دهید این زبان زیبا، راهگشای افق های جدیدی برای شما باشد.