فیلر گیری موتور یکی از مهمترين و ضروری ترین عملی است که تعمیر کار باید این عمل (فیلرزدن)را انجام دهد. در صورتی خرابی خودرو در جاده از خودروبر اصفهان برای انتقال خودرو به تعمیرگاه کمک بگیرید. بعد از شروع به کار کردن پیشرانه، چون جنس تمامی قطعات از فلز است، به‌صورت عادی بعد از گرم‌شدن، مقداری منبسط میشوند. به‌طورکلی تمامی فلزات این خاصیت را دارند و بسته به جنس و نوع آلیاژ، طول این انبساط متغیر است.
در پیشرانه‌ها، چون افزایش دما امری اجتناب‌ناپذیر است، بنابراین باید برای تغییر طول ایجادشده راه چاره‌ای اندیشیده میشد. یکی از اصلی‌ترین قسمت‌هایی که تغییر طول در اثر افزایش دما میتواند مستقیماً روی آن تأثیر بگذارد، سوپاپها هستند. این افزایش طول باعث ساییدگی و خراب شدن سطح استکانی‌ها نشود.
فیلر گیری چیست؟
فیلر گیری عملی است که محدوده انعطاف پذیری و لقی سوپاپ ها و انگشتی های درون موتور اتومبیل را تنظیم می کند. قطعات فلزی وقتی گرم می شوند، منبسط شده و اندازه آنها تغییر می کند. در داخل موتور خودرو ها حرارت خیلی بالاست و این حرارت باعث تغییر فرم و شکل قطعات فلزی موجود در موتور خودرو از جمله سوپاپ ها می شود.
تغییر در اندازه سوپاپ ها در عملکرد موتور تاثیر بسیار زیدی می گذارد. در هر فرآیند احتراق در موتور خودرو سوپاپ ها باز و بسته می شوند و قرار گرفتن سوپاپ ها در محل معین خود پس از هر باز و بسته شدن در عملکرد موتور خودرو بسیار مهم است. پس از مدتی سوپاپ ها بر اثر تغییر در اندازه در محل مشخص قرار نمی گیرند و در اصطلاح از تنظیم در می آیند. با فیلرگیری و شیم گیری دوباره سوپاپ ها را برای نشستن در جای معین خود تنظیم می کنند.
آچار فیلر چیست؟
فیلر به انگلیسی Feeler نام ابزاری است که برای فیلر گیری استفاده می شود. فیلر از تیغه های فولادی با قطر های مختلف تشکیل شده است. معمولا فیلر دارای بیست تیغه است که از نازکترین تیغه به قطر 0/05 میلیمتر شروع و به قطور ترین تیغه به قطر 1 میلیمتر ختم میشود. که کم ترین واکنش را نسبت به تغییر دما دارد.
اهمیت فیلر گیری
در یک موتور چهار زمانه زمان دقیق باز و بسته شدن سوپاپ بسیار مهم است و تاثیر بسزایی در کارکرد و راندمان موتور دارد. زیاد بودن خلاصی سوپاپ به معنای دیرتر باز شدن سوپاپ و کم بودن خلاصی سوپاپ به معنای بسته شدن دیرتر سوپاپ است.
زیاد بودن خلاصی یا شل بودن سوپاپ علاوه بر تاثیر منفی بر کارکرد موتور باعث ایجاد سر و صدای اضافی موتور نیز میگردد. خلاصی سوپاپ باعث میشود سوپاپ هنگام بسته شدن مخصوصا در دور بالا کاملا در جای خود قرار گرفته و از خروج قدرت حاصل از نیروی احتراق به خارج از محفظه احتراق جلوگیری کند. در صورت کم بودن خلاصی یا سفت بودن سوپاپها مقداری از فشار حاصل احتراق به بیرون راه پیدا کرده و موجب داغ کردن موتور در سربالایی ها میشوند
نکات لازم برای فیلر گیری موتور
- شناخت سوپاپها برای فیلر گیری
- مقدار لقی و فاصله مجازی که باید برای سوپاپها با فیلر میزان کنیم بدست اورده باشیم
- این مقدار لقی بسته به دستور کارخانه باید در حالت سرد یا گرم برای فیلر گیری موتور ماشین ضروری است
- شناخت احتراق سیلندر های مورد نظر برای فیلر گیری از راههای مختلف
- اماده کردن فیلر با شناخت نوع ماشین و تبدیل فیلر
میزان لقی سوپاپ چیست؟
این عمل را که با استفاده از یک وسیله فلزی به نام فیلر که سختی آن از سختی فلزات مورد استفاده در استکانی سوپاپ کمتر است انجام میشود. نظر به اینکه نوع قرارگیری سوپاپ در پیشرانه‌های مختلف باهم متفاوت است، روش و اندازه فیلرگیری هم در هر پیشرانه با دیگری تفاوت دارد.
به‌عنوان‌مثال، در پیشرانه‌هایی که میل‌سوپاپ مستقیماً به سر استکانی ضربه می‌زند، برای فیلر کردن باید فاصله بین بادامک و سر استکانی را درحالی‌که بادامک کاملاً به سمت پایین آمده است اندازه‌گیری کرد، ولی در پیشرانه‌هایی که از اسبک برای باز و بسته کردن سوپاپ استفاده میکنند، باید برای فیلرگیری، اسبک را در حالت قیچی(فنر کاملاً فشرده) قرارداد و سپس فاصله اسبک مقابل را با سوپاپ فیلر کرد. در فیلرگیری باید توجه داشت که عدد فیلر سوپاپ هوا همیشه کمتر از سوپاپ دود است.
چه زمانی فیلر گیری لازم است؟
در گذشته به دلیل استفاده از آلیاژهای نه چندان مرغوب در سیت (نشیمنگاه) سوپاپ و دیگر متعلقات سوپاپ مانند انگشتی و میل تایپیت، فیلر گیری بصورت دوره ای انجام میشد. در اتومبیل های امروزی علاوه بر حذف بسیاری از متعلقات سوپاپ، در ساخت قطعات سرسیلندر از آلیاژهای بادوام تری استفاده میشود.
بدین ترتیب میتوان گفت بجز در موارد استثنا مانند اتومبیل های گاز سوز اتومبیل در شرایط کارکرد عادی نیازی به فیلرگیری ندارد. در صورت باز شدن سرسیلندر و تعویض سوپاپ ها بهتر است علاوه بر فیلرگیری اولیه که بعد از تعمیر انجام میشود، خلاصی سوپاپ ها یا فیلر گیری مجددا بعد از هزار کیلومتر بدست متخصص انجام شود.
معمولا شرکت های سازنده خودرو میزان مشخصی لقی برای سوپاپ ها تعیین می کنند که هم کارکرد موتور خوب و تنظیم باشد و هم اصطکاک زیادی بین قطعات بوجود نیاید. از نشانه های تنظیم نبودن عملکرد سوپاپ ها که باید برای فیلر گیری و تعویض شیم ها اقدام شود می توان به شنیدن صدای نا مطلوب از سوپاپ ها و کاهش قدرت و بازدهی موتور و افزایش بیش از حد مصرف سوخت اشاره کرد. اگر فیلر گیری شل انجام شود، موتور حین کار صدای بیشتری تولید می کند و اگر فیلر گیری سفت انجام شود، موتور سنگین کار می کند.
همچنین ممکن است در موارد زیر به فیلرگیری نیاز پیدا کنید :
- در اثر شل شدن مهره میل سوپاپ و عوامل دیگر از سوپاپها صدای غیر طبیعی شنیده شود
- پس از تعمیر سر سیلندر
- ضربه خوردن شدید به موتور (مانند تصادف شدید)
- در صورتی که سیستم خنک کننده به خوبی کار می کند
- دیر گرم شدن و بد روشن شدن موتور در فصل سرما
شل بودن فیلر سوپاپ ها
شل بودن خلاصی یا فیلر سوپاپ باعث ایجاد صدای زیاد در موتور میشود. سوپاپ شل صدایی بسیار بلند و آزار دهنده شبیه «چیک چیک چیک» می دهد. شل بودن سوپاپ ها علاوه بر ایجاد سر و صدای زیاد باعث کم شدن راندمان موتور و کم شدن عمر متعلقات سوپاپ میشود. متعلقاتش سوپاپ در اتومبیل های مختلف متفاوت است. در بعضی از اتومبیل ها استکانی یا تایپیت وجود دارد و در بعضی نیز از انگشتی یا اسبک استفاده شده است.
سفت بودن فیلر سوپاپ
کم بودن خلاصی سوپاپ یا سفت بودن سوپاپ به مراتب بدتر از شل بودن سوپاپ است. هر چند سفت بودن سوپاپ سر و صدا ایجاد نمیکند اما باعث خورده شدن میل سوپاپ و متعلقات سوپاپ، پایین آمدن راندمان موتور، داغ کردن موتور اتومبیل و حتی سوختن سوپاپ میشود. سفت بودن سوپاپ میتواند به دلیل تنظیم یا فیلر گیری سوپاپها به دست افراد غیر متخصص و یا خورده شدن سیت یا نشیمنگاه سوپاپ باشد. در صورت سفت بودن سوپاپ کشش موتور اتومبیل بعد از گرم شدن موتور بسیار کم شده و آمپر آب به سرعت بالا میرود. در اتومبیل هایی که دارای سیستم خنک کننده قوی هستند سفت بودن سوپاپها باعث کار افتادن زود هنگام و طولانی فن رادیاتور میشود.
کدام خودرو ها نیاز به فیلرگیری یا شم گیری دارند؟
موتور بعضی از اتومبیل ها به جای فیلر، شیم دارند که شیم ها هم دقیقا همان عمل فیلر ها را انجام می دهند. البته بر خلاف فیلر گیری، شیم گیری توسط تراشکار و معمولا زمانی که سرسیلندر را باز می کنند، انجام می شود. خودرو های پراید تا سال 1392 و پژو 206 تیپ یک و دو و سه و تمام مدل های پیکان و نیسان وانت و مزدا وانت و پی کی و دوو ماتیز و ریسر فیلر دارند و باید فیلر گیری شوند. آب بندی سوپاپ ها در خودرو های پژو 405 با موتور xuV، پژو پارس با موتور 1800 و سمند 1800 با شیم گیری انجام می شود.
چه خودروهایی استکان تایپیت دارند؟
خودرو های جدید دیگر فیلر و شیم ندارند و در نسل جدید خودرو ها قطعه ای بنام استکان تایپیت عمل آب بندی و تنظیم سوپاپ ها را به صورت خودکار یا با فشار روغن انجام می دهد. خودرو های پراید مدل 1393 به بالا (که استاندارد یورو 4 دارند)، پژو 206 تیپ چهار و پنج و شش TU5، سمند ef7 با موتور ملی، ریو، مزدا 3، رانا و برلیانس هم استکان تایپیت دارند. در خو. درو هایی که استکان تایپیت دارند باید حتما از روغن موتور های 10-40 برای پر کردن استکان تایپیت ها استفاده شود
مشخصات فیلر گیری خوب
با توجه به شرایط کارهای تعمیراتی و یادگیری تجربی امور تعمیرات ممکن است فیلر گیری به درستی انجام نشده باشد. بعضی از تعمیرکاران بدون توجه به استاندارد های کارخانه سازنده برای تنظیم سوپاپ همه اتومبیل ها از یک یا دو فیلر استفاده میکنند. همچنین ممکن است شرایط فیلر گیری مانند دما و تایمینگ بدرستی رعایت نشود.
از مشخصه های فیلرگیری خوب صدای نرم و یکدست سوپاپ ها و خروجی نرم و یکنواخت اگزوز است. خلاصی صحیح سوپاپ همواره باعث وجود صدایی (تیک تیک) ریز و منظم میشود. قطع شدن کامل صدای سوپاپها (بجز موتورهای دارای استکانی اتوماتیک و تنظیم دستی) نشانه سفت بودن تنظیم سوپاپ است. در هنگام سفت بودن سوپاپ ها خروجی اگزوز همانند ریتارد دلکو در اتومبیل های کاربراتوری خشن و پس زننده می شود. در صورتی که فیلر گیری بعصی از سوپاپها سفت تر و بعضی شل تر باشد، خروجی اگزوز و صدای سوپاپها نیز بصورت سیکل منظم دچار نوسان می شود.
اشتباه فیلر تابستانی و زمستانی
از گذشته فیلرگیری فصلی یا باصطلاح تابستانی و زمستانی بین رانندگان و تعمیرکاران رواج داشته است. این عمل اشتباه نیز همانند باز کردن ترموستات در فصل تابستان از مقایسه موتور با انسان در شرایط گرما و سرما سرچشمه گرفته است. موتور اتومبیل بعلت وجود ترموستات در تابستان و زمستان پیوسته در دمای ثابتی کار میکند و تغییر دادن میزان خلاصی سوپاپ در فصول مختلف امری غیر علمی و غلط محسوب میشود.
مفهوم قیچی سوپاپها
قیچی سوپاپ را میتوان به طور ساده به همپوشانی باز بودن هر دو سوپاپ دود و هوا معنی کرد. به این صورت که در زمانی که سوپاپ دود در حال بسته شدن است و سوپاپ هوا شروع به باز شدن میکند، سوپاپها در حالتی الاکلنگی قرار می‌گیرند که به آن قیچی سوپاپ می‌گویند. البته بازشدن سوپاپ هوا نباید بیشتر از 2 تا نهایتا 3 میلیمتر شود و در این حالت باید حرکت موتور را نگاه داشت. در این زمان سوپاپ دود کاملا بسته شده است. انجام دقیق عمل قیچی سوپاپ در زمان فیلرگیری بسیار اهمیت دارد.