تفاوت دادسرا و دادگاه کیفری

تفاوت دادسرا و دادگاه کیفری در نقش و وظایف اصلی آنهاست؛ دادسرا متولی کشف جرم، تحقیق و تعقیب متهم است و تصمیمات آن عموماً در قالب قرار صادر می شود، در حالی که دادگاه کیفری نهاد رسیدگی ماهوی، قضاوت و صدور حکم نهایی است. این دو نهاد، با وجود تفاوت های بنیادین، بخش های جدایی ناپذیری از فرآیند اجرای عدالت کیفری در کشور به شمار می روند و هر یک در جایگاه خود، وظایف حیاتی را بر عهده دارند. برای بسیاری از شهروندان، درک دقیق این تمایزات، کلید پیگیری مؤثر پرونده های قضایی است.

در مواجهه با نظام حقوقی و قضایی، به ویژه در پرونده های کیفری، شهروندان غالباً با اصطلاحات و مراجع متعددی روبرو می شوند که ممکن است باعث سردرگمی شود. یکی از این ابهامات رایج، تفاوت بین دادسرا و دادگاه کیفری است. این دو نهاد اگرچه هر دو در فرآیند اجرای عدالت نقش دارند، اما وظایف، اختیارات و مراحل رسیدگی آن ها کاملاً از یکدیگر متمایز است. شناخت صحیح این تفاوت ها نه تنها به افراد کمک می کند تا در زمان مناسب به مرجع صحیح مراجعه کنند، بلکه درک بهتری از مراحل پرونده خود و حقوق قانونی شان به دست آورند. این مقاله با هدف روشن ساختن این تمایزات، به بررسی جامع و کاربردی دادسرا و دادگاه کیفری و نقش هر یک در نظام قضایی ایران می پردازد.

دادسرا: قلب تحقیقات و تعقیب کیفری

دادسرا به عنوان بازوی اجرایی دادگستری، نقشی محوری در مراحل اولیه رسیدگی به جرایم ایفا می کند. این نهاد قبل از آنکه پرونده ای به مرحله قضاوت در دادگاه برسد، مسئولیت کشف، تحقیق و تعقیب جرم را بر عهده دارد. تصور کنید که یک جرم اتفاق افتاده است؛ اولین نهادی که وارد عمل می شود و به دنبال سرنخ ها و جمع آوری شواهد می رود، دادسراست.

دادسرا چیست؟

دادسرا نهادی است که در معیت دادگاه ها تشکیل می شود و وظیفه اصلی آن، کشف جرم، تعقیب متهم و انجام تحقیقات مقدماتی است. این نهاد در حقیقت نقش مدعی العموم را ایفا می کند، یعنی به نمایندگی از جامعه، پیگیر وقوع جرم و احقاق حقوق عمومی است. ریاست دادسرا بر عهده دادستان است که به عنوان عالی ترین مقام قضایی در دادسرا شناخته می شود. زیر نظر دادستان، مقامات قضایی دیگری همچون بازپرس و دادیار نیز فعالیت می کنند که هر کدام وظایف مشخصی دارند. بازپرس مسئول انجام تحقیقات مقدماتی است و دادیار نیز می تواند بخشی از وظایف دادستان یا بازپرس را بر عهده بگیرد. سلسله مراتب در دادسرا به این صورت است که بازپرس و دادیار در انجام وظایف خود، تا حدی تحت نظارت و ریاست دادستان قرار دارند.

وظایف و اختیارات اصلی دادسرا در پرونده های کیفری

دادسرا دارای گستره ای از وظایف حیاتی است که همگی به منظور تضمین رسیدگی عادلانه و کشف حقیقت در پرونده های کیفری طراحی شده اند:

* کشف جرم: این مرحله به معنای آگاه شدن از وقوع یک جرم است. دادسرا می تواند از طرق مختلفی مانند شکایت شاکی خصوصی، گزارش ضابطین قضایی (مانند پلیس)، یا حتی اطلاع از وقوع جرایم مشهود، از جرم مطلع شده و اقدامات اولیه را آغاز کند.
* تحقیقات مقدماتی: پس از کشف جرم، دادسرا از طریق بازپرس یا دادیار به جمع آوری ادله می پردازد. این تحقیقات شامل بازجویی از متهم و شهود، معاینه محل وقوع جرم، اخذ نظر کارشناس (مانند پزشکی قانونی یا کارشناسی خط و اثر انگشت) و بررسی تمامی جوانب پرونده است. هدف اصلی این مرحله، احراز وقوع جرم و شناسایی متهم است. تحقیقات مقدماتی در این مرحله معمولاً غیرعلنی و محرمانه انجام می شود تا از تأثیرگذاری بر روند کشف حقیقت جلوگیری شود.
* تعقیب متهم: در صورتی که دلایل کافی برای انتساب جرم به فردی وجود داشته باشد، دادسرا او را به عنوان متهم تحت تعقیب قرار می دهد. این تعقیب شامل اقداماتی نظیر احضار و در صورت لزوم، جلب متهم، و صدور قرارهای تأمین کیفری مانند بازداشت موقت، اخذ وثیقه یا کفالت است تا از فرار متهم یا تبانی او با دیگران جلوگیری شود.
* صدور قرارهای نهایی دادسرا: پس از پایان تحقیقات مقدماتی، دادسرا یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:
* قرار جلب به دادرسی: اگر دادسرا دلایل کافی برای مجرمیت متهم پیدا کند، این قرار را صادر می کند. پس از تأیید دادستان، این قرار به همراه کیفرخواست (سندی که اتهامات، دلایل و مستندات را شرح می دهد) برای رسیدگی نهایی به دادگاه کیفری ارسال می شود.
* قرار منع تعقیب: در صورتی که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد، یا اساساً جرمی رخ نداده باشد، دادسرا این قرار را صادر می کند.
* قرار موقوفی تعقیب: این قرار زمانی صادر می شود که به دلایل قانونی، امکان ادامه تعقیب متهم وجود نداشته باشد، مانند فوت متهم، گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت، یا شمول مرور زمان.
* اجرای احکام کیفری: پس از آنکه دادگاه کیفری حکم نهایی را صادر و این حکم قطعی شد، بخش اجرای احکام دادسرا مسئول نظارت بر اجرای صحیح آن است. برای مثال، اگر حکم حبس صادر شده باشد، دادسرا بر اجرای آن نظارت می کند.
* امور حسبیه: برخی از مسائل مربوط به امور حسبی که مستلزم دخالت مراجع قضایی است، در صلاحیت دادسرا قرار می گیرد، هرچند که عمده تمرکز دادسرا بر مسائل کیفری است.

ماده ۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری جمهوری اسلامی ایران به طور واضح وظایف دادسراهای عمومی و انقلاب را در جهت کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم، اجرای احکام کیفری، انجام امور حسبی و سایر وظایف قانونی بیان می کند. این ماده قانونی، چارچوب اصلی عملکرد دادسرا را مشخص می نماید.

انواع دادسرا

دادسراها نیز بر اساس نوع جرایم و صلاحیت هایشان به انواع مختلفی تقسیم می شوند:

* دادسراهای عمومی و انقلاب: این دادسراها رایج ترین نوع هستند و صلاحیت رسیدگی به عموم جرایم کیفری را دارند، مگر مواردی که به طور خاص به دادسراهای دیگر محول شده باشد. دادسرای انقلاب به جرایم خاصی مانند جرایم علیه امنیت، مواد مخدر و محاربه رسیدگی می کند.
* دادسراهای نظامی: این دادسراها به جرایم ارتکابی توسط پرسنل نیروهای مسلح می پردازند و دارای قوانین و مقررات دادرسی خاص خود هستند.
* دادسراهای ویژه (مانند ویژه روحانیت): این دادسراها برای رسیدگی به جرایم خاص افراد یا نهادهای مشخصی تشکیل می شوند.

دادسرا نقش کلیدی در آغاز فرآیند قضایی ایفا می کند و مسئولیت اصلی آن، تحقیق برای کشف حقیقت و تعقیب متهم پیش از محاکمه است.

دادگاه کیفری: مرجع رسیدگی و صدور حکم نهایی

پس از آنکه دادسرا تحقیقات مقدماتی را به پایان رساند و دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم را احراز کرد، پرونده را به دادگاه کیفری ارسال می کند. دادگاه کیفری نقطه عطفی در فرآیند دادرسی است، جایی که عدالت به معنای واقعی کلمه سنجیده می شود و حکم نهایی صادر می گردد.

دادگاه کیفری چیست؟

دادگاه کیفری نهادی کاملاً مجزا از دادسرا است که وظیفه رسیدگی ماهوی به اتهامات، قضاوت و صدور رأی نهایی را بر عهده دارد. برخلاف دادسرا که نقش مدعی العموم را ایفا می کند، دادگاه کیفری یک مرجع بی طرف و مستقل است که با شنیدن دفاعیات متهم، اظهارات شاکی و بررسی تمامی ادله، به حقیقت یابی پرداخته و حکم عادلانه را صادر می کند. قاضی دادگاه در صدور رأی کاملاً مستقل عمل می کند و تابع نظر دادستان یا مقامات دیگر نیست. این استقلال قاضی، ضامن اصلی عدالت در فرآیند محاکمه است.

انواع دادگاه های کیفری و صلاحیت اختصاصی آن ها

نظام قضایی ایران دادگاه های کیفری را بر اساس نوع و شدت جرایم به چند دسته تقسیم کرده است:

دادگاه کیفری یک

این دادگاه به جرایم بسیار سنگین و مهم رسیدگی می کند و در مرکز هر استان تشکیل می شود. در مواردی خاص، به تشخیص رئیس قوه قضاییه، ممکن است در حوزه های قضایی شهرستان ها نیز تشکیل شود. صلاحیت دادگاه کیفری یک بسیار گسترده و شامل موارد زیر است که در ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری به آن اشاره شده است:

* جرایم موجب مجازات سلب حیات (مانند قتل عمد).
* جرایم موجب حبس ابد.
* جرایم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن.
* جرایم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر (مانند برخی از انواع کلاهبرداری های کلان).
* جرایم سیاسی و مطبوعاتی.

دادگاه کیفری دو

این دادگاه صلاحیت عام برای رسیدگی به تمامی جرایم کیفری را دارد، به جز مواردی که به طور خاص در صلاحیت دادگاه کیفری یک، دادگاه انقلاب یا سایر دادگاه های اختصاصی قرار گرفته باشد. دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می شود و بخش عمده ای از پرونده های کیفری را پوشش می دهد. این دادگاه ها نقش محوری در رسیدگی به جرایم روزمره و نسبتاً سبک تر ایفا می کنند. حضور دادستان یا نماینده او در جلسات این دادگاه الزامی نیست، مگر اینکه رئیس دادگاه آن را ضروری تشخیص دهد. ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری بر صلاحیت عام این دادگاه تأکید دارد.

دادگاه انقلاب

این دادگاه به جرایم خاصی که عمدتاً جنبه امنیتی، اقتصادی یا اجتماعی ویژه ای دارند، رسیدگی می کند. طبق ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت دادگاه انقلاب شامل:

* جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور.
* جرایم مربوط به مواد مخدر، روان گردان و پیش سازهای آن.
* جرایم محاربه، افساد فی الارض و بغی.
* توهین به مقام بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران و مقام رهبری.
* قاچاق اسلحه و مهمات.

دادگاه اطفال و نوجوانان

این دادگاه به جرایم ارتکابی توسط افراد زیر ۱۸ سال رسیدگی می کند. هدف از تشکیل این دادگاه ها، توجه به شرایط سنی و تربیتی این افراد و اتخاذ تصمیمات مناسب برای اصلاح و تربیت آن هاست، نه صرفاً اعمال مجازات.

دادگاه نظامی

دادگاه نظامی مسئول رسیدگی به جرایم ارتکابی توسط اعضای نیروهای مسلح در حین انجام وظیفه یا مرتبط با وظایف نظامی آن هاست. این دادگاه ها نیز از قوانین دادرسی خاص خود پیروی می کنند.

دادگاه تجدیدنظر استان

پس از صدور رأی توسط دادگاه های بدوی (مانند کیفری یک و دو)، طرفین پرونده حق اعتراض به این رأی را دارند. مرجع رسیدگی به این اعتراضات، دادگاه تجدیدنظر استان است. این دادگاه مجدداً پرونده را بررسی کرده و می تواند رأی دادگاه بدوی را تأیید، نقض یا اصلاح کند. ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری، شرایط و موارد قابل تجدیدنظرخواهی را مشخص کرده است.

نحوه شروع رسیدگی در دادگاه کیفری

رسیدگی به یک پرونده در دادگاه کیفری عموماً به دو روش اصلی آغاز می شود:

* با ارسال کیفرخواست از سوی دادسرا: روش متداول این است که پس از پایان تحقیقات مقدماتی در دادسرا و صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به همراه کیفرخواست به دادگاه کیفری صالح ارسال می شود. دادگاه بر اساس کیفرخواست، جلسات رسیدگی را تشکیل داده و به اتهامات متهم رسیدگی می کند.
* استثنا: رسیدگی مستقیم به برخی جرایم تعزیری درجه هفت و هشت: در برخی موارد، قانون اجازه داده است که پرونده مستقیماً در دادگاه کیفری مطرح شود و نیازی به گذراندن مرحله دادسرا نباشد. این استثنا عمدتاً برای جرایم تعزیری درجه هفت و هشت (جرایم سبک تر با مجازات های خفیف تر) اعمال می شود. برای مثال، اگر فردی مرتکب جرمی شود که مجازات آن حبس تا سه ماه یا جزای نقدی تا سی میلیون ریال باشد، شاکی می تواند مستقیماً به دادگاه کیفری مراجعه کرده و شکایت خود را مطرح کند. این امر به تسریع روند رسیدگی به جرایم خرد کمک می کند.

تفاوت های کلیدی دادسرا و دادگاه کیفری (مقایسه جامع و کاربردی)

برای درک بهتر و روشن تر تفاوت های این دو نهاد مهم قضایی، می توان آن ها را از جنبه های مختلف مورد مقایسه قرار داد. این مقایسه به درک نقش مکمل و در عین حال متمایز آن ها در فرآیند اجرای عدالت کمک شایانی می کند.

ویژگی/ملاک تفاوت	دادسرا	دادگاه کیفری
نقش اصلی	تحقیق، کشف جرم، تعقیب متهم، جمع آوری ادله	رسیدگی ماهوی به اتهامات، قضاوت، صدور حکم نهایی
تصمیم نهایی	قرار (مانند قرار جلب به دادرسی، منع تعقیب، موقوفی تعقیب، تأمین کیفری)	حکم (مانند برائت، محکومیت) و گاهی قرار (در موارد خاص)
ریاست	دادستان	قاضی (رئیس دادگاه یا دادرس)
مرحله رسیدگی	مقدماتی و پیش از محاکمه	اصلی و نهایی (مرحله محاکمه)
علنی بودن	تحقیقات عمدتاً غیرعلنی و محرمانه	رسیدگی عموماً علنی است (اصل علنی بودن محاکمات)
استقلال قاضی	بازپرس و دادیار تا حدی تابع و تحت نظارت دادستان هستند	قاضی دادگاه در صدور رأی کاملاً مستقل عمل می کند
هدف	احراز وقوع جرم و جمع آوری دلایل کافی برای اثبات یا رد اتهام	احراز حقیقت و اجرای عدالت از طریق صدور رأی عادلانه
اقامه دعوا	دادستان به نمایندگی از جامعه و حقوق عمومی اقامه دعوا می کند	دادگاه به دعوای اقامه شده (با کیفرخواست یا شکایت مستقیم) رسیدگی می کند

تشریح تفاوت ها به تفصیل

تفاوت های ذکر شده در جدول، هر یک ابعاد مهمی از عملکرد دادسرا و دادگاه را آشکار می سازد:

۱. تفاوت در نقش و وظایف اصلی

دادسرا به عنوان مدعی العموم، در واقع ضابط اولیه قضایی است. وظیفه اصلی آن، نظارت بر کشف جرم، تعقیب متهم، جمع آوری شواهد و مدارک است تا مشخص شود آیا اساساً جرمی اتفاق افتاده و متهم کیست. این نهاد شبیه به یک کارآگاه بزرگ عمل می کند که پرونده را برای قاضی آماده می کند. در مقابل، دادگاه کیفری نقش فصل الخطاب را دارد. این نهاد پس از بررسی دقیق تحقیقات دادسرا و شنیدن دفاعیات طرفین، تصمیم نهایی را می گیرد و حکم صادر می کند. دادگاه یک داور بی طرف است که به دعوای موجود رسیدگی می کند.

۲. تفاوت در نوع تصمیمات نهایی

مهم ترین تصمیمات دادسرا در قالب قرار صادر می شود. قرار نوعی تصمیم قضایی است که ممکن است به مراحل بعدی دادرسی منجر شود یا به آن پایان دهد (مانند قرار جلب به دادرسی یا قرار منع تعقیب). قرارهای تأمین کیفری مانند وثیقه یا بازداشت موقت نیز از جمله تصمیمات دادسرا هستند. اما دادگاه کیفری، پس از رسیدگی، حکم صادر می کند. حکم به معنای تصمیم نهایی درباره ماهیت اتهام و مجازات متهم (مانند حکم برائت، محکومیت به حبس یا جریمه نقدی) است که سرنوشت پرونده را تعیین می کند.

۳. تفاوت در ریاست و ترکیب

ریاست دادسرا بر عهده دادستان است و بازپرسان و دادیاران زیر نظر او انجام وظیفه می کنند. در واقع دادستان، مدیر و رئیس مجموعه دادسراست. اما دادگاه کیفری توسط یک قاضی (در دادگاه کیفری دو) یا چند قاضی (در دادگاه کیفری یک) اداره می شود که رئیس دادگاه عالی ترین مقام قضایی در آن مرجع محسوب می شود.

۴. تفاوت در زمان بندی و مراحل رسیدگی

دادسرا متولی مرحله قبل از محاکمه است. تمام اقداماتی که از لحظه کشف جرم تا قبل از ارسال پرونده به دادگاه انجام می شود، در حوزه اختیارات دادسرا قرار دارد. این مرحله به تحقیقات مقدماتی معروف است. دادگاه کیفری اما وارد مرحله محاکمه می شود. پس از دریافت کیفرخواست از دادسرا، دادگاه جلسات رسیدگی را تشکیل داده و به پرونده در مرحله اصلی و نهایی رسیدگی می کند.

۵. تفاوت در علنی بودن جلسات

تحقیقات در دادسرا اصولاً غیرعلنی و محرمانه است. دلیل این امر حفظ حریم خصوصی افراد، جلوگیری از خدشه وارد شدن به حیثیت متهم و شاکی و نیز پیشگیری از تأثیرگذاری بر روند جمع آوری ادله و شهود است. در مقابل، رسیدگی در دادگاه کیفری عموماً علنی است، مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد (مانند رسیدگی به جرایم اطفال یا جرایم منافی عفت). علنی بودن دادگاه به منظور شفافیت و نظارت عمومی بر فرآیند عدالت است.

۶. تفاوت در استقلال قاضی

بازپرس و دادیار در دادسرا هرچند استقلال قضایی دارند، اما در چارچوب اختیارات خود تا حدی تابع دادستان هستند. برای مثال، صدور برخی از قرارهای بازپرس نیاز به تأیید دادستان دارد. در مقابل، قاضی دادگاه در مرحله صدور حکم، کاملاً مستقل عمل می کند و تحت هیچ امر و نهی ای قرار نمی گیرد، حتی اگر نظر او با دادستان یا مقامات بالاتر قضایی متفاوت باشد.

۷. تفاوت در هدف

هدف دادسرا، احراز وقوع جرم و جمع آوری دلایل کافی برای اثبات یا رد اتهام است تا پرونده با اطلاعات کامل به دادگاه ارسال شود. این نهاد به دنبال یافتن حقیقت اولیه و آماده سازی پرونده برای محاکمه است. هدف دادگاه اما، احراز حقیقت نهایی و اجرای عدالت از طریق صدور یک رأی قاطع و عادلانه است.

۸. تفاوت در اقامه دعوا

دادستان به نمایندگی از جامعه و برای حفظ حقوق عمومی، اقامه دعوا می کند و کیفرخواست را صادر می کند. این یعنی دادسرا خود، به نوعی آغازگر فرآیند قضایی از منظر عمومی است. اما دادگاه به دعوای اقامه شده (چه با کیفرخواست دادسرا و چه با شکایت مستقیم در موارد استثنایی) رسیدگی می کند و نقشی در اقامه اولیه دعوا ندارد.

در عمل: چه زمانی به دادسرا مراجعه کنیم و چه زمانی به دادگاه؟ (راهنمای عملی)

دانستن تفاوت های نظری دادسرا و دادگاه زمانی ارزش واقعی خود را نشان می دهد که بدانیم در عمل و در مواجهه با یک پرونده کیفری، باید به کدام مرجع مراجعه کنیم. این راهنما به شما کمک می کند تا تصمیم درست را بگیرید.

موارد مراجعه به دادسرا

عموم شهروندان در بیشتر موارد ابتدا باید به دادسرا مراجعه کنند. این موارد شامل:

* هنگام طرح شکایت اولیه از وقوع یک جرم: اگر شما قربانی یک جرم شده اید (مانند سرقت، کلاهبرداری، ضرب و جرح و…) و قصد شکایت کیفری دارید، مرجع اولیه برای طرح شکایت شما دادسرا است. شما باید شکواییه خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادسرا تقدیم کنید.
* برای ارائه گزارش یا اطلاعات در مورد یک جرم: اگر از وقوع جرمی مطلع شده اید و می خواهید آن را گزارش دهید، یا اطلاعاتی دارید که می تواند به کشف جرم کمک کند، می توانید به دادسرا مراجعه نمایید.
* زمانی که نیاز به تحقیقات مقدماتی یا کشف جرم وجود دارد: تمامی مراحل جمع آوری ادله، بازجویی از متهم و شهود، و سایر اقدامات اولیه برای کشف حقیقت، در دادسرا انجام می شود. بنابراین، برای پیگیری این مراحل یا ارائه اطلاعات در این زمینه، باید با دادسرا در ارتباط باشید.
* اعتراض به برخی از قرارهای صادره از سوی بازپرس یا دادیار: در صورتی که به برخی قرارهای دادسرا (مانند قرار منع تعقیب یا قرار عدم صلاحیت) اعتراض دارید، مرجع رسیدگی به این اعتراض در ابتدا خود دادسرا یا دادگاه عمومی حقوقی است، اما فرآیند آن در ادامه به دادگاه کیفری یا دادگاه های بالاتر نیز راه می یابد.

تصور کنید فردی در خیابان مورد ضرب و جرح قرار گرفته است. او باید برای طرح شکایت خود و آغاز تحقیقات اولیه، ابتدا به دادسرای حوزه قضایی محل وقوع جرم مراجعه کند تا بازپرس و دادیار پرونده او را تشکیل داده و به جمع آوری مدارک و شواهد بپردازند.

موارد مراجعه به دادگاه کیفری

مراجعه مستقیم به دادگاه کیفری کمتر رایج است و معمولاً پس از گذراندن مرحله دادسرا صورت می گیرد، اما استثنائاتی نیز وجود دارد:

* زمانی که دادسرا کیفرخواست صادر کرده و پرونده به دادگاه ارجاع شده است: اگر پرونده شما مراحل تحقیقاتی را در دادسرا طی کرده و با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری ارسال شده باشد، از این مرحله به بعد، پیگیری های شما و دفاعیاتتان باید در دادگاه کیفری صالح انجام شود.
* برای طرح مستقیم شکایت در مورد جرایم تعزیری درجه هفت و هشت: همانطور که پیشتر اشاره شد، برای برخی جرایم سبک تر، قانون اجازه داده است که شاکی مستقیماً به دادگاه کیفری مراجعه کند. این جرایم معمولاً شامل مجازات هایی مانند حبس تا سه ماه یا جزای نقدی تا سی میلیون ریال و شلاق تا ده ضربه هستند. مثلاً اگر شخصی مرتکب توهین یا فحاشی ساده شود که جزو جرایم تعزیری درجه هشت است، شاکی می تواند مستقیماً به دادگاه کیفری دو مراجعه کند.
* برای اعتراض به برخی قرارهای صادره از سوی دادسرا: برخی قرارهای دادسرا (مانند قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب) قابل اعتراض در دادگاه کیفری صالح هستند. در این حالت، دادگاه به اعتراض شاکی رسیدگی کرده و در صورت وارد دانستن اعتراض، ممکن است پرونده را برای ادامه تحقیقات به دادسرا بازگرداند یا در مواردی خودش رسیدگی کند.
* برای درخواست تجدیدنظر یا فرجام خواهی نسبت به احکام صادره: اگر حکم صادره از دادگاه کیفری بدوی به ضرر شما باشد و این حکم قابل اعتراض باشد، برای تجدیدنظرخواهی باید به دادگاه تجدیدنظر استان مراجعه کنید. در مواردی نیز که قانون اجازه فرجام خواهی داده باشد، دیوان عالی کشور مرجع رسیدگی است.

شهروندان باید آگاه باشند که در بیشتر موارد، برای طرح شکایت اولیه کیفری، مقصد نخست، دادسرا است، مگر در استثنائات قانونی مربوط به جرایم سبک تر.

نتیجه گیری

دادسرا و دادگاه کیفری، هر دو از ارکان اصلی نظام قضایی کشور محسوب می شوند، اما با وظایف و ماهیت های کاملاً متمایز. دادسرا، با محوریت دادستان، نقش اولیه در کشف جرم، انجام تحقیقات مقدماتی و تعقیب متهم را بر عهده دارد و تصمیمات آن در قالب قرار صادر می شود. این نهاد در حقیقت بازوی تحقیق و تعقیب پرونده هاست. در مقابل، دادگاه کیفری، با حضور قاضی مستقل، وظیفه رسیدگی ماهوی به اتهامات، قضاوت و صدور حکم نهایی را بر عهده دارد و ترازوی عدالت برای احقاق حق و اجرای قانون است. این دو نهاد، همچون دو بال یک پرنده، یکدیگر را تکمیل می کنند تا فرآیند اجرای عدالت به بهترین شکل ممکن به پیش برود. درک دقیق تفاوت های این دو نهاد، به هر شهروندی که درگیر مسائل حقوقی و قضایی می شود، کمک می کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری مراحل پرونده خود را پیگیری کند و از حقوق قانونی خود دفاع نماید.